Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2023, Blaðsíða 78

KVIðRISTARINN Í KAUPMANNAHÖFN
83
dráp á landsbyggðinni en bækur Sölva og Þórarins eiga það sameiginlegt að sjálf
pestin er í bakgrunni. Bæði verkin voru enda skrifuð í faraldrinum og má meðal
annars túlka þau sem listrænt viðbragð höfunda við ástandinu þar sem að mörgu
leyti hliðstætt fyrirbrigði veirunnar, raðmorðinginn, er notaður til þess að lýsa
„kófinu“ eins og þetta ískyggilega tímabil var gjarnan kallað hérlendis. Frásögn
Þórarins er samtímaleg og gerist um það leyti sem kórónuveiran nemur land en
í Kóperníku eru aðstæður staðfærðar. Sagan á sér stað í Kaupmannahöfn á ofan-
verðri 19. öld, nánar tiltekið haustið 1888 þegar sýfilisfaraldur geisar í borginni
og raðmorðingi gengur laus. Rétt eins og hin agnarsmáa og dularfulla veira
(baktería í tilviki sýfilis) sem ryður sér leið inn í samfélagið, getur leynst hvar sem
er, búið í hverjum sem er og hrifsar hvert lífið á fætur öðru, er raðmorðinginn
einnig ósýnilegur í margmenninu, drepur samviskulaust, hnitmiðað og heldur
borgarbúum í heljargreipum óttans, í eins konar kófi:
Á ofanverðri 19. öld var uppi í Kaupmannahöfn svo óskammfeilin
manneskja að jafnvel slyngasta fólk á snærum yfirvalda reyndist vand-
sótt að leita hana uppi. Var það raunar álit sumra að valdhafarnir
sýndu úrvinnslu þessa sakamáls takmarkaðan áhuga og var ástæðan
talin sú að illvirkinn kynni tæplega að koma úr röðum hnífalubba og
götuþorpara heldur væri næturstaðar hans fremur að leita undir einum
af betri þökum borgarinnar. Ekki skal fullyrt um það hér hvort þessar
vangaveltur hafi reynst skynsamlegar þá mánuði sem morðaldan gekk
yfir en hitt er hafið yfir vafa að handbragð ódæðismannsins líktist í
engu fálmkenndu poti ræsisbófanna heldur beitti hann lærðustu að-
ferðum við að svipta samborgara sína lífi (17).
Víðast hvar var tekið hart á Covid faraldrinum og því ætti ekki að túlka ofan-
verða tilvitnun sem sneið til yfirvalda. Þá var veiran vitaskuld enginn „betri borg-
ari“ með skotleyfi á fólk heldur vágestur úr frumskógum Kína, hinu fjarlægasta
Austri. Hún snerti jafnframt líf allra og fór ekki í manngreinarálit. Þau valda-
miklu voru í jafnbráðri hættu og þau valdaminni og aðgerðir þar af leiðandi
nauðsynlegar þótt mörgum fyndist hart að frelsi sínu vegið.47
þessa verks með blaðsíðutali í svigum innan meginmáls. Baldvin Z (leikstjóri), Svörtu
sandar, Reykjavík: Glassriver, 2021; Þórarinn Leifsson, Út að drepa túrista, Reykjavík: Mál
og menning, 2021.
47 Ýmsir aðilar lýstu yfir óánægju sinni yfir aðgerðum stjórnvalda í faraldrinum, til dæmis
stjórnmálamennirnir Brynjar Níelsson og Sigríður Andersen sem gerðu raunar lítið úr
ógninni og töldu takmarkanir óþarfar. Sigríður fór þar að auki fyrir hóp sem gagnrýndi
viðbrögð stjórnvalda. Sjá vefsíðuna Kófið: https://kofid.is/.