Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2023, Side 102

„ÞÚ ER ENN ÞÁ LIFANDI, ÞÚ ERT ENN EkkI EINN“
107
gluggann, virðir fyrir sér fólkið utandyra og veltir því fyrir sér hvernig það getur
óttalaust umgengist aðrar manneskjur.
Reynsla mín af daglegu lífi venjulegs fólks er því takmörkuð og hef ég reynt
að yfirvinna annmarkann með lestri bóka. Ég upplifi því lífið fyrst og fremst
í gegnum hugmyndir annars fólks, sem rússneska skáldið Alexander Pushkin
(1799–1837) taldi „lofsvert og verðugt markmið“.22 Hvað sem hughreystandi
ljóðlínum skáldsins líður þá getur reynsluheimur skáldsagna og ljóða því miður
aldrei komið í stað þess að mæta daglega til vinnu, umgangast vini og takast af
djörfung á við áskoranir lífsins. Ég get þó huggað mig við að vera upp að vissu
marki umvafinn líknandi sýndarveröld.23
Tilfinningin um reynsluleysið fjarar út þegar ég hugsa loks til Lydgates lækn-
is, einnar af persónum skáldsögunnar Middlemarch, sem á unga aldri vaknaði til
vitundar um „að bækur væru efniviður, en að lífið sé heimskt“.24 Söguhetja Mary
Ann Evans (1819–1880; George Eliot) verður þess valdandi að ég byrja aftur að
fletta í bók Grays. Ég hugsa með tilhlökkun til lestursins, eins og ég hef hlakkað
til að lesa allar hinar bækur heimspekingsins sem standa nú í einni af bóka-
hillunum. Þegar kemur að frásögn hans af kettlingnum Mèo, sem bandaríski
blaðamaðurinn John Laurence bjargaði í skelfilegri orrustu í Víetnamstríðinu,
staldra ég við og fer því miður að hugsa um martraðirnar sem heltóku mig í rúm-
lega einn og hálfan áratug eftir að ég innbyrti illskublandna eitrið í Eþíópíu. Þá
vaknaði ég á hverri nóttu skjálfandi, ekki ósvipað kettlingnum þegar Laurence
kom fyrst auga á hann.25 Líkt og dýrið var ég í svefnförunum umvafinn dauða,
skelfingu og þungvopnuðum mönnum. Horfði ég á þá drepa fjölskyldumeðlimi
mína aftur og aftur og vaknaði í hvert sinni skelfingu lostinn. Oft var ég sjálfur
fórnarlamb þeirra. Einatt skutu þeir mig í höfuðið en stundum stóð ég bundinn
fyrir framan aftökusveit og fann hvernig kúlurnar fóru í gegnum líkamann, án
þess að finna til sársauka. Þegar ég opnaði loks augun tók venjulega talsverðan
tíma að vakna til vitundar um að ég væri ekki dáinn.
Minningastreymið dregur loks fram í vitundina verstu martröðina sem ég man
eftir. Á meðan hún brýst fram eins og flóð úr brostinni stíflu horfi ég sakbitnum
augum til skiptis á eiginkonuna og myndirnar af tveimur eldri börnunum.
Það var miður dagur. Ég var staddur í undarlegum skógi sem var fjarri fyrri
22 Alexander Pushkin, Eugene Onegin, James E. Falen þýddi, Oxford: Oxford University
Press, 2009, bls. 23.
23 Angus Fletcher, Wonderworks. The 25 Most Powerful Inventions in the History of Literature, New
York: Simon & Schuster, 2021.
24 George Eliot, Middlemarch, London: Arcturus, 2019, bls. 145.
25 John Gray, Feline Philosophy, bls. 12–16.