Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1988, Qupperneq 10

14
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Samhengið bendir til að hér sé gert ráð fyrir að teinur séu hluti af
garði og saman hafi garður og teinur náð yfir þvera á. Eins kemur fram
í áðurnefndri heimild frá 1325 að teinur („teinar") voru í garði í Gljúf-
urá um 1300. Og í máldaga kirkjunnar í Svignaskarði frá árinu 1512
segir: „Item á hún kerstöðu í greindri Gljúfurá og alla veiði í keri eður
teinu, hvort að í er.“22 Ker í Grágás er væntanlega kista úr timbri eða
steinhellum en fékk merkinguna hylur enda munu ker jafnan hafa verið
sett í hylji.23 Teina eða teinur var líklega veiðitæki gert í líkingu sívaln-
ings, trjónulaga að framan en opið að aftan. Það var ýmist gert af neti
sem haldið var þöndu af svigum (bogum) eða fléttað úr tágum. Svig-
unum var haldið aðgreindum með spelkum. í endaopið var sett trekt úr
neti eða tágum, þannig gerð að fiskar komust um hana inn í sívalning-
inn en ekki út aftur. Teinurnar voru festar við garð sem ýmist var
gerður af timburrimlum, riðinn úr tágum eða gerður af grjóti. Trjónan
á teinunum sneri á móti straumi, vatn fossaði um tækið þannig að lax
sem stöðvaðist við garðinn stökk feginn upp í strauminn við enda
garðsins en fór þá inn um trektaropið og sat fastur í teinunum. Snúa
mátti tækinu við og veiða með því silung sem leitaði undan straumi
niður á. Teinurnar voru oft festar við rá þannig að auðvelt var að lyfta
þeim upp úr ánum þegar vitjað var um. Algengar nafnmyndir fyrir
þetta veiðitæki eru „tene“ í Danmörku, „tina“ í Svíþjóð og „teina“ í
Noregi og mun orðið samsvara teinunr í íslenskum miðaldaheimild-
um.24 íslenska tækið mun hafa verið mjög líkt í aðalatriðum, menn
munu líklega síður hafa fléttað það úr tágum, fremur gert það úr
svigum og þanið net yfir og garðarnir hafa verið úr grjóti, þannig
gerðir að vatn náði að seytla í gegnum þá.
Samkvæmt norskri heimild gat „teine" verið „sylinder eller kasse" og
kann því samlíking Björns Blöndals við kistu að eiga við teinur en
slíkar teinur munu ekki hafa verið vanalegar, eru etv. ungt fyrirbrigði
22. íslenzkt fornbréfasafn VIII (1906-1913), bls. 397. Skjalið er ekki til í frumriti en er samt
allvel varðveitt, ma. í afskrift Skálholtsbiskups frá 1512.
23. Magnús Már Lárusson, „Laxfiske. Island" Kulturhistorisk leksikon for nordisk middelalder
X (1965), d. 388.
24. Rasmussen,H., „0rredfiskeri. Danmark". Kulturhistorisk leksikon for nordisk middelalder
XXI (1977), dálkar 13-14. Hovda,P., „Sloc". Sama XVI (1971), dálkar 257-8.
Sund.O., Skarungeti (1945), bls. 21-4. Olofsson, O., „Fiskesátt och fiskeredskap".
Svenska jordbrukets bok. Sötvattensfiske och fiskodling. Útg. Nordqvist, O. (1922), bls.
242, 240, 238. Einnig hef ég sótt ýmsa vitneskju til Þórs Guðjónssonar.