Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1988, Page 42
46
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Seint á sjöundu öld og snemma á áttundu öld komust mörg
hundruð írskir kirkjumenn, aðallega Culdear, í uppnám út af til-
raunum kirkjuþingsins í Whitby til að sveigja írsku kirkjuna að
reglum Rómarkirkjunnar. Þessir kirkjumenn gerðu sér skinnbáta
(curraghs) og sigldu til íslands. Þar bættust í hóp þeirra frá lokum
áttundu aldar og áfram írskir flóttamenn, sem hörfuðu undan vík-
ingaárásum á Færeyjar. Þar eð á fslandi var engin þjóð fyrir, gerðu
írar sig heimakomna þar, dreifðust um landið og komu upp munka-
setrum (monastic cells) alls staðar þar sem lífvænlegt virtist. Dicuil,
lærður Kelti við hirð Karlamagnúsar, sagði frá því í bók, sem hann
skrifaði 825, De Mensura Orbis Terrae, að hann hefði heyrt hjá presti
nokkrum, sem verið hafði á íslandi, ágæta lýsingu á nóttlausum
dægrum hins norræna sumars, og notaði heimalegt dæmi: Hægt var
pediculos de camisia extrahere — að tína lýs úr skyrtu sinni - um miðja
nótt ekki síður en á hádegi.
í heila öld voru þessir írsku landnemar á íslandi í friði fyrir ofbeldi
Rómar, grimmdaræði víkinga og freistingum holdsins. Áfram héldu
klerkar að koma og fylla flokk þeirra, og þegar komið var fram á
seinni hluta 9. aldar voru þeir að minnsta kosti nokkur hundruð,
hugsanlega á annað þúsund. En vei, hvergi í heimi var hæli tryggt,
fremur en á vorurn dögum. Einn góðan veðurdag árið 870 blasti
ógnarsjón við írskum augum á íslenskri strönd - floti víkingaskipa
og ineð þeim kaupskip. Nærri má geta hvílík skelfing greip menn.
„Hvað í herrans nafni er þetta?“ spyr einn. „Víkingaskip, drengur
minn, það er nú svo! Þeir eru að ganga á land! Heilaga guðsmóðir,
þeir eru með húsdýr með sér - og konur - þeir ætla að setjast að!“
„Þessir bláeygu menn með síða hárið, eru það konur, faðir?“ „Svo
er, drengur minn, og nú verðum við að hverfa á brott frá þessari
eyju til þess að varðveita kristilegan hreinleika okkar“.’
Það er skemmtilegt eða hitt þó heldur að lesa annað eins og þetta í
riti merks sagnfræðings við Harvard-háskóla á því herrans ári 1971.
Þarna rekur hver fúllyrðingin aðra um algjörlega ósannaða og ósannan-
lega hluti og ekki gott að sjá hvaðan höfundur hefur allt þetta, enda
skiptir það litlu máli. Hitt er aftur á móti mikils vert, að þessi frásögn,
sem hér er aðeins tekin sem dæmi, sýnir það mæta vel, hve mikil nauð-
syn er á að hreinsa til í kringum þetta mál, og er þá enginn kostur annar
en að draga þær fáu heimildir sem til cru sem skýrast fram og reyna að
1. S. Eliot Morison 1971, bls. 26-27.