Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1988, Síða 79

MINJAR UM FRUMKRISTNI A ÍRLANDI OG SKOSKU EYJUNUM
83
finna sunnan hennar, og sem, eins og áður segir, hafa verið túlkaðar
sem munkakofar, séu í rauninni afleiðing sömu umsvifa. Úr þessu
verður að sjálfsögðu ekki skorið nema e.t.v. með frekari fornleifarann-
sóknum. Sama er að segja um túlkun staðarins í heild, en hann er nú
ýmist talinn vera norrænt klaustur12 eða jafnvel veraldlegur bústaður á
borð við það sem virðist vera að koma í ljós á Brough of Birsay í
Orkneyjum.12 Hvergi er minnst á byggð á þessum stað í fornum ritum.
Brough of Birsay (Byrgiseyjarborg ?)14 er smáeyja við norðvesturhorn
Mainlands í Orkneyjum, aðskilin frá landi af sundi, þar sem sjávarföll
eru stríð og eyða landi. Á þessari ey reisti Þorfinnur jarl dómkirkju og
önnur stórhýsi um miðja 11. öld, sem nú eru öll í rústum, en hafa verið
rannsökuð.
Fornleifarannsóknir hófust hér árið 1934, stóðu þá í nokkur ár, og
svo aftur á 6. áratugnum. Þessar fyrstu rannsóknir, sem aldrei hafa
verið birtar að fullu,15 leiddu í ljós fleiri en eitt byggingarskeið nor-
rænna manna á staðnum, og merki um keltnesk umsvif undir þeim.
Gengið var út frá því, að það síðastnefnda væru leifar eftir klaustur úr
frumkristni. Fundust m.a. grafir og péttneskir táknmyndasteinar, en
lítil merki um byggingar.
Árið 1973 hófust rannsóknir á staðnum að nýju. Eru þær liður í víð-
tækari rannsóknum, sem enn er ólokið, á minjum frá sama tímabili
víðar í Orkneyjum og í Norður-Skotlandi. Með þessum nýju rann-
sóknum á Brough of Birsay var vonast til að varpa mætti skýrara ljósi
á þróun og eðli byggðar þar, m.a. á tengslin milli hinnar péttnesku og
norrænu byggðar. Miklar breytingar hafa orðið á þessum stað í gegnunr
aldirnar: byggt ofan í eldri byggingar og skipulagi breytt. Endanlegar
niðurstöður þessara síðustu rannsókna hggja ekki enn fyrir, en því hefur
verið varpað fram, að péttneska byggðin á staðnum gæti allt eins hafa
verið veraldleg og að um klaustur sé að ræða, eins og talið hefur verið
til þessa. Þetta merka atriði skýrist vonandi, þegar rannsókn á staðnum
er lokið.16
Papa-örnefni eru allmörg þekkt í Norður-Skotlandi og á skosku
eyjunum17 og hafa þau, ásamt öðrum sem minna á kristni, leitt til
12. R. Lamb 1973, bls. 93.
13. C. Morris 1977, bls. 70.
14. Byrgishérað cr ncfnt í Orkneyinga sögu, ÍF XXXIV; sjá t.d. bls. 80 og 5. neðanmáls-
grein.
15. Sjá þó S. Crudcn 1958; 1965; R. Radford 1959; C.L. Curlc 1982.
16. Um rannsóknir síðustu ára sjá t.d. J.R. Hunter og C. Morris 1981; J.R. Hunter 1986.
17. A. Macdonald 1977.