Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1988, Side 92
96
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
4.2. Forn garður og önnur garðlög
Eins og aðrir landnámsmenn hafa Papeyingar þurft að hlaða talsvert
af görðum í því skyni að geta haft hemil á búpeningi sínum, að hann
væði ekki stjórnlaust um alla eyna. Allsstaðar er gott efni í garða, ýmist
nærtækt grjót undir klettum eða stunga í mýrum. Hefur hvorttveggja
verið nýtt eftir því sem hagkvæmt var á hverjum stað. Einnig hafa Pap-
eyingar verið snjallir við að hagnýta sér hamraveggi og klettarið, þar
sem slíkt gat með góðu móti nýst sem spotti af garði.
Petta sést til dæmis mjög vel í garði þeim (41) sem nýlegur má kallast
og hefur verið í notkun til skamms tíma. Sá byrjar að austan við Daní-
elsvík (51) í Áttahringsvogi, hcldur síðan áfram, ýmist grjóthlaðinn eða
torflilaðinn vestur í Háubjörg (82) þar sem brúnir þeirra taka við hlut-
verki hans og síðan hvert bjargið á fætur öðru, Brunabjarg (81) og
Hellisbjarg (80), alla leið vestur í Árliöfn (65). Þarna sést hvernig bjarg-
brúnir eru nýttar til hlítar, aðeins hresst upp á þær þar sem þær eru ekki
örugglega gripheldar, og svo garðar hlaðnir úr grjóti milli bjarganna, til
að fylla upp í skörðin á þessu varnarvirki náttúrunnar. Garður þessi er
álitinn mjög nauðsynlegur, einkum og sér í lagi til þess að verja æðar-
varpið á vesturhluta eyjarinnar fyrir ágangi búfjár. Lagði Gísli bóndi á
þetta hina mestu áherslu, því að í lians búskapartíð var varpið mest
vestur á eynni, þótt á því yrði mikil breyting síðar.
Úr þessum þvergarði lá sérstakur þvergarður niður í Selavog (17) og
girti hann af tangann milli hans og Árhafnar. Var það kölluð „girðing,,
og þar var eini hestur eyjarinnar löngum hafður. Þar eru ekki önnur
gömul mannvirki en grjótrétt sú (43) sem er sunnan undir Kastala (79),
og nefnd áður.
Annar mikill garður (42), og miklu fornlegri en sá sem áður er lýst,
hefur eitt sinn legið um eyna þvera og skipt henni rækilega í tvo ekki
mjög misstóra parta. Garður þessi lætur nú orðið harla lítið á sér bera
og mundi ókunnugum vel geta sést yfir hann. Gústaf Gíslason hefur
lengi gefið honum nánar gætur og er ckki í neinum vandræðunt með að
rekja hann frá strönd til strandar svo að fullkomlega sannfærandi er.
Ef rakið er austan frá, hefst garðurinn á þverhníptum klettagranda
sem gengur fram í ijöruna í Höfðavík (40) rétt austan við Höfðamöl
(45) (13.mynd). Fyrst í stað er hann mjög skýr sem ávalur, söðulbak-
aður hryggur, enda er hart undir, en fljótlega tekur við blaut mýri og
þar sekkur hann alveg og sést ekki fyrr en yfir hana er komið, en þar
verður hann aftur mjög skýr og auðséð hvernig hann tekur höndum
santan við klettarið nyrst á hól, sem Gústaf vill að megi heita „Gæsa-
hóll“, af því að gæsir hafa verpt þar nokkur næstliðin ár (ummæli frá