Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1988, Page 117

TÓFT UNDIR HELLISBJARGI
121
1477.7 Jarðlagið ofan á því, nú um 25 sm þykkt, ætti þá að hafa mynd-
ast á síðastliðnum 500 árum.
Sýnileg eru fleiri gjóskulög í Papey en þau tvö, sem nú hafa verið
nefnd. f stálinu á þrjá vegu kringum uppgraftarsvæðið undir Hellis-
bjargi var þetta vandlega athugað sunrarið 1981 (28.mynd). Kom í ljós,
að vel greinanleg voru þrjú svört lög, öll mjög þunn, um 1 snr eða
minna. Eitt þeirra (A) er vel fyrir ofan þykka dökka lagið (B) sem nefnt
er hér að framan, en hin (D og E) eru bæði fyrir neðan lagið frá 1362.
Bæði eru þau þó frá sögulegum tíma, því að í sniðinu frá suðurhliðinni
(III) reyndist hella, af manna völdum lögð, vera vel fyrir neðan neðra
lagið. í mýrinni um 20 m austur af tóftunum var einnig gert snið (IV)
og sáust öll þessi sömu lög þar og jafnvel enn eitt efst þeirra allra. Ólík-
legt er talið, að það sé frá gjóskufalhnu þegar Katla gaus 1918. Pað er
reyndar eftirtektarvert, hve erfitt eða lítt mögulegt er að greina það
gjóskufall í Papey, úr því að systkinin þar, sem bæði muna eldgosið vel,
segja að allmikið gjóskufall hafi verið í eynni. Annars má minnast þess,
að í þessum rennandi blautu mýrum er býsna erfitt að greina mjög
þunn lög; bleytan máir út myndina jafnharðan og hreinsuð er.8
Eins og fyrr segir mótaði fyrir tóftunum undir Hellisbjargi að
ógröfnu og sýndist lítill vafi á, að þarna hefði verið hús, sem snúið
hefði stafni upp að bjarginu. Það kom líka í ljós þegar grafið var, að
þetta var þannig. Þessir fjórir veggir sem mótaði fyrir á yfirborði, voru
hrundir grjótveggir og grjót allt úr stað fært annað en undirstöðustein-
ar, sem víða voru óhreyfðir eða aðeins lítið eitt úr lagi færðir. Einkan-
lega vildi svo vel til, að undirstöðusteinar í innri hleðslu aðaltóftarinnar
voru að heita mátti allir á sínum stað og er því stærð þess húss ljós; það
hefur verið um 4,5 m á lengd og um 3,5 m á breidd, og snúið bakstafni
í bjargið eða nokkurn veginn í norðnorðvestur.
Undirstöður útveggjanna voru ekki eins skýrar og innveggjanna, en
þó komu þær prýðilega fram á norðurhlið eins og glöggt sést á aðal-
uppdrætti (29.mynd). Varla leikur vafi á, að innveggir hússins hafa
verið hærra hlaðnir upp með grjóti en útveggirnir, en þó hvorugir í
fulla vegghæð; til þess er ekki nóg grjót í tóftunum, þó aldrei sé hægt
7. Sigurður Þórarinsson 1958, bls. 50-56. Sjá einnig Guðrún Larsen 1982 og 1. ncðan-
málsgrein í kafla 4.4.
8. Ekki er ljóst hvort efstu laganna tvcggja í sniði IV samsvarar efsta laginu í sniðurn
I—III. Samkvæmt heimildum barst gjóskan úr tveimur Kötlugosum með stuttu milli-
bili aðallcga til austurs og austnorðausturs, þ.c. árin 1625 og 1755 (Ibid). Gætu bæði
þessi lög verið komin hér í sniði IV, en þetta var ekki athugað af jarðfræðingi þegar
sniðið var gert.