Andvari - 01.01.1976, Blaðsíða 108

106
ARNÓR SIGURJÓNSSON
ANDVAr.I
og sögðu þær, og hversu langt þær voru
sóttar aftur í tímann. Einmitt af því fékk
ég sérstakan áhuga á því, hversu langt
þær náðu þangað. Það varð til þess, að
ég tók að miða slíkar heimildir við sögn,
er Hólmfríður föðursystir mín hafði sagt
mér þegar í bernsku minni eftir Hólm-
fríði ömmu sinni. Faðir Hólmfríðar hinn-
ar eldri hét Indriði, og frá honum var
það að segja, að hann hafði komið ungur
austan yfir Jökulsá á Fjöllum svo ungur
og aðframkominn, að hann gat enga grein
gert fyrir því, hvaðan hann var, gat raun-
verulega ekki gert grein fyrir neinu nema
nafni sínu. Fyrst þegar ég var farinn að
stunda heimildakönnun á Þverá, frétti
ég, að Indriði Þorkelsson ættfræðingur
hefði eftir mikla leit fundið upphaf hans
austur í Vopnafirði. Tengdafaðir Hólm-
fríðar Indriðadóttur og afi afa míns,
Friðjóns, var jafnaldri Indriða þessa, og
svo var einnig langafi föður míns í móð-
urætt. Voru þetta forfeður mínir, sem ég
heyrði getið lengst til baka í bernsku
minni, og aldrei fékk ég áhuga á að leita
manna í þeirri grein ættar minnar lengra.
Móðir mín hafði við fáa að tala um sína
ætt í bernsku minni, og heyrði ég því
mjög fátt um þá ætt, fyrr en foreldrar
mínir fluttu að Einarsstöðum í Reykjadal
í tvíbýli við Asrúnu móðursystur mína,
en Ásrún hafði margt að segja um for-
feður mína þeim megin. Móðir hennar
var frá barnæsku alin upp á Fornastöðum
í Fnjóskadal, og þaðan var hennar ætt öll
og úr nágrannasveitunum. Hér kom hio
sama fram og um föðurætt mína: heim-
ildir um hana náðu til Móðuharðindanna.
Afi ömmu minnar þeim megin var Björn
bóndi í Lundi, er komst barn á vergang
í Móðuharðindunum, og kunni Ásrún
margar sögur um hann á þeim vergangi,
en um Andrés bróður Björns var sú saga,
að hann hafði fundizt látinn á barnsaldri
að morgni í Végeirsstaðaklifi eftir að
Þorgeir á Végeirsstöðum, sá sem Þorgeirs-
boli var við kenndur, hafði úthýst honum.
Af því að ég leit á mig sem mjög vcnju-
legan mann, dró ég af þessu þá ályktun, að
minni minnar kynslóðar næði yfirleitt
ekki lengra til baka en til Móðuharðind-
anna. Eftir það fannst mér öll mín könn-
un, er varðaði minnisgeymd heimilda,
staðfesta þetta, nemar þegar um væri að
ræða minnisgeymd manna, er sérstaklega
stunduðu ættvísi. Af því að hér á landi
er enn sama þjóð og þegar íslendingasög-
ur voru sagðar, dró ég þá ályktun, að
minningargeymd hennar væri enn mjög
lík og þá. Frá Móðuharðindunum voru
liðin um 120 ár, er ég heyrði fyrst minnzt
forfeðra minna, er þeir voru börn, svo að
ég tæki eftir því, 160 ár, er ég byrjaði að
safna heimildum um þá, og 193 ár, er ég
minnist þeirra nú.
Voru nokkur þau tíðindi að baki ís-
lendingasagna, er gerðu söguefni þeúra
minnisstætt og mörkuðu tíma þess jafn
vel og Móðuharðindin? Að vísu ekkert
sambærilegt fullkomlega, en þó jafn
áhrifamikið til að minnast og marka tím-
ann, er það gerðist. Það var landnám
þjóðarinnar á óbyggðu landi og stofnun
þjóðríkisins. I sögu þjóðarinnar hefur það
verið látið mætast, er landnáminu lauk
og þjóðríkið var stofnað, 930. Ef við lát-
um það ár vera sambærilegt sem tíma-
takmark þeirra, er geymdu íslendingasög-
ur í minni, við upphaf Móðuharðindanna
sem tímatakmark minningageymslu minn-
ar, svarar árið 1050 til þess, er það, er ég
man fyrst eftir að ég heyrði forfeðra
minna getið, svo að í minni festist, árið
1090 svarar til þess, er ég byrjaði að safna
um þá heimildum, og árið 1123 til þess,
er ég sit við að skrifa þessa ritgerð. Af
þessu dreg ég þá ályktun, að forfeðrum
okkar hafi ekki verið fært að safna