Andvari - 01.01.1976, Blaðsíða 56

54
FINNBOGI GUÐMUNDSSON
ANDVAKI
Hn um það segir hann m. a.: „Hugsunin um, að afli fljótsins og fossins
verði stjórnað af tæhni mannvitsins, bendir honum á enn háleitara takmark.
Mannkyninu er ætlaður miklu rneiri hlutur en að hagnýta sér náttúru-
öflin. Mannssálin sjálf er afl, „aflið, sem í heilans þráðum þýtur". Þetta
afl er ekki framleitt af heilanum, heldur komið frá hinni miklu uppsprettu
andans — líkt og straumurinn í rafleiðsluþráðunum frá orkustöðinni. Með
æðri þekkingu geturn vér náð taumhaldi á þessari andlegu orku, og þá
rennur upp hin nýja öld hugarvaldsins, miklu voldugri en öld tækninnar.
Með hugarvaldi á Einar fyrst og fremst við, að maðurinn fái vald á hugs-
unum sínum, láti ekki berast eins og flak með straumi hugrenninganna.
En hann trúir því líka, að með ræktun hugarfarsins magnist máttur manns-
andans, vilji hans geti klofið lijörgin,1) sýn hans náð út yfir hina helfjötr-
Liðu veröld takmarks og tírna, hann geti skynjað guðdóminn, horfzt í augu
við hann án þess að deyja. Allt þetta hyggur hann hina miklu dulspekinga
hafa megnað á beztu stundum sínum. Hann skilur þetta ekki til fulls, en
skynjar það sem í djúpum draumi.“
Sigurður ritaði síðar enn rækilegar um Einar Benediktsson í formála
fyrir útgáfu kvæðasafns á aldarafmæli skáldsins 1964. Sá formáli var svo
nokkuð breyttur og aukinn gefinn út sem sérstakt rit 1971.
Sigurður ritaði grein um Jóhann Sigurjónsson, nokkur brot úr mann-
lýsingu, og var hún dagsett 19. júní 1940, á sextugsafmæli skáldsins (sem
orðið hefði) og birt í Tímariti Máls og menningar það ár. Hann byrjar
greinina á þessa leið: „Það hefur orðið hlutskipti mitt, af atvikum fremur
en ásetningi, að hafa meira og minna náin kynni af mörgum skáldum.
Meðal þeirra hafa verið mikil skáld, sem hafa fengið, átt skilið eða viljað
fá Nobelsverðlaun, og síðan allar götur niður til skálda, sem mundu ekki
hafa verið sýnileg nema í íslenzkri smásjá. Ég hef lært eitthvað um skáld-
skap af þeim öllum, en áhrifin hafa verið með margvíslegum hætti. Örfá
þeirra hafa verið nokkuð svipuð því, sem ég hugsaði mér í barnæsku, að
skáld ættu að vera. Ég held, að Jóhann Sigurjónsson hafi komizt næst
þeirri draumsjón.“ Hann getur þess síðar, hversu oft myndin af manninum,
1) Einar talar 'þarna ekki í líkingu, heldur á að skilja orð hans bókstaflega. Úr því að alheims-
sálin, orka lífs og anda, hefur getað tengzt hinu dauða éfni og mótað það, ætti ekkert að vera
því til fyrirstöðu, að maðurinn geti með einbeittri hugsun einni saman orkað á efnið.