Andvari - 01.01.1976, Blaðsíða 143

ANDVARI
FRÁ SÖLVA IIELGASYNI
141
ágætum fræðimönnum, móðurbræðrum
sínum þeim Guðmundi Davíðssyni á
Hraunum og Ólafi Davíðssyni. Davíð
faðir þeirra var prestur í Felli um skeið og
kunnugur mönnum þar og í Fljótum, og
frá Ólafi munu runnin að mestu þau
eiginhandrit Sölva, sem geymd eru á
Landsbókasafni. Fyrir utan Frakklands-
sögu (brot) og heimspekirit eru þar eink-
um smásneplar með rithönd Sölva, vísur
um hann, kannski sumar ortar af öðrum,
og ýmsir orðaleppar um óvini Sölva.
Miklu fleira en þar finnst hlýtur Sölvi
að hafa ritað á sinni löngu ævi og sjálf-
sagt eitthvað, sem honum er meiri vegs-
auki að.
Trúlegt er, að finna mætti í húsi
Davíðs Stefánssonar og safni hans á Ak-
ureyri sitt af hverju, sem hann hefur safn-
að af heimildum um Sölva, áður cn hann
hóf að skrifa sina miklu skáldsögu urn
Sólon Islandus.
Það litla spjall, sem hér fer á eftir,
verður engin tæmandi ævisaga, heldur
drepið á örfá atriði úr ævi Sölva, sem ef
til vill eru ekki öllum jafnkunn og það,
sem mest hefur verið á loft haldið um
þennan furðulega mann, geðtruflaðan, en
gæddan fágætum hæfileikum, sem varð
langlífur, en vissi sjaldnast fyrir sinn
næturstað, og bjó þó í landi vistaskyld-
unnar, sem yfirvöld landsins vörðu af
hörku, en mundi nú túlkað sem átthaga-
fjötrar. Lengst af tókst Sölva að virða að
engu boð um heimilisfestu, og má raun-
ar telja það meiri háttar afrek á 19. öld.
Þó að frelsishugsjónir tækju þá smám
saman að glæðast, brotnuðu bylgjur þeirra
hægt í bændasamfélagi því, sem ríkti alla
öldina- á landi hér, -
Árið 1901 birtist í skólablaði Lærða
skólans í Reýkjavík dálítil frásögn eftir
Andrés Björnsson og litlu seinna nokkur
viðbætir eftir Sigurð Guðmundsson frá
Mjóadal, síðar skólameistara á Akureyri.
Þegar þeir rituðu, hafði Sölvi hvílt í gröf
sinni í finnn ár, en báðir höfðu þcir séð
hann ungir sveinar. Þó að Andrés geti
þess ekki, er mér kunnugt, að hann gisti
foreldra okkar, og hef auk heldur fyrir
satt, að hann hafi boðizt til að kenna
bróður rnínum „spekí", hvað sem úr því
hefur orðið. Man ég, að faðir minn sýndi
mér talsvert af uppdráttum, sem Sölvi
hafði gefið honum. Hygg ég, að Sölvi
hafi átt vinum að mæta í foreldrahúsum
okkar bræðra. Móðir mín bar honum vel
sögu, sagði hann hafa verið kattþrifinn
og því gott að hýsa hann, þrátt fyrir sér-
sinni hans. En Sölvi var einnig með öðru
móti í vissurn tengslum við föðurfólk
mitt. Faðir minn og afi voru Slétthlíðing-
ar eins og hann. Bjarni í Brekku, afi minn,
og Sölvi voru rnjög jafnaldra, Bjarni fjór-
um árum yngri, og fæddir á sama bæ.
Bjarni var upp alinn hjá Birni hrepp-
stjóra á Yzta-Hóli, sem jafnan er kenndur
við Skálá, móðurbróður sínum og sam-
tíða Sölva þann tíma, sem hann var und-
ir handarjaðri Björns, og þeir hafa því
verið kunnugir frá æskuárum. Tel ég
víst, að frásögn Andrésar bróður míns sé
runnin frá feðgunum, föður okkar og
afa, og ætti því að vera traust heimild
það scm hún nær.
Þótt undarlegt megi virðast, gerir And-
rés litla grein fyrir fæðingarstað Sölva,
segir hann vera fæddan „í koti einu við
Skagafjörð austanverðan árið 1820“. Um
þetta eru kirkjubækur fróðari, því að
samkvæmt þeim er Sölvi fæddur á Fjalli
í Sléttuhlíð 16. ágúst 1820. Voru foreldr-
ar hans Helgi Guðmundsson f. 1775 og
kona hans Ingiríður Gísladóttir f. 1795,
og rekja má fyrsta ferðalag Sölva Helga-
sonar spor fyrir spor, þegar faðir hans ber
hann til skírnar sólarhringsgamlan. Slík
ferð gat ekki verið hættulaus reifabarni,