Andvari - 01.01.2003, Page 114

112
SVEINN EINARSSON
ANDVARI
og frumflytja þennan leik „föður hússins“ og ekki að vita nema leikurinn
hefði sómt sér jafnvel og annar íslenskur leikur, sem lengi fékk að liggja
óbættur hjá garði, Jón Arason eftir séra Matthías, sem loks var sýndur á sviði
Þjóðleikhússins á því afmælisári, þegar minnst var 1100 ára íslandsbyggðar.
Reyndar kom til tals að sýna Sverð og bagal á þrjátíu ára afmæli hússins
1980, en þá varð fyrir valinu annar gamall leikur, sem dreginn var fram og
stóð fyrir sínu, Smalastúlkan og útlagamir eftir Sigurð málara Guðmunds-
son. Þann leik snikkaði Þorgeir Þorgeirson til fyrir nútímakröfur, og sama
þarf auðvitað að gera fyrir Sverð og bagal. En þetta leikrit er það verka Ind-
riða sem næst komst því að gera garðinn frægan erlendis. Það var þýtt á
dönsku, þýsku og ensku og blaðið Óðinn segir leikinn hafa verið fluttan í
Ernst Drúcker-leikhúsinu í Hamborg 1913, þó að Indriði geti þess ekki í ævi-
sögu sinni og þeim sem hér heldur á penna hafi ekki tekist að sannreyna þá
staðhæfingu.4 Sannleikurinn er sá, að Indriði Einarsson gerði ýmislegt til að
koma verkum sínum á framfæri erlendis og verður vikið betur að því hér á
eftir. Þegar hann er í minningargreininni að lýsa sigrum Jóhanns Sigurjóns-
sonar, er hann í raun að lýsa sínum eigin draumum. Þó að hann „hefði tíma“
til að rita nokkur leikrit, er augljóst að störf hans sem endurskoðandi og einn
helsti hagfræðingur stjómvalda, hlutu að rekast á við starf leikskáldsins.
Nýlega kom í leitimar plagg sem varpar ljósi á stöðu skáldsins. Þar segir:
Valvan; Jeg get sagt yður meira. Þetta leikrit verður leikið á 5-6 stöðum, í 4-5 löndum.
Það fer yfir mikinn hluta af Norður-Evrópu á stuttum tíma, og gjörir mikla lukku; þjer
hljótið meiri heiður af því en nokkrum íslenzkum manni hefur áður hlotnast nú langa
lengi, og leikritið verður landinu til sóma um leið og það gjörir yður nafnkenndan.
Jeg: Með því móti ætti jeg að fá 10-20.000 krónur fyrir það.
Valvan: Jeg gæti ímyndað mjer, að þjer fengjuð það.
Jeg: Ef leikritin mín heppnuðust eitthvað í þá áttina, þá gengi jeg strax úr þjónustu
landsins, hvað lítið sem á bjátaði. Jeg fæ ekkert embætti sem jeg get lifað á, og alþingi
eykur verkið mitt án þess að hækka launin mín sem voru lág áður. Með öðrum orðum
níðist á mjer.
Valvan: Já það er satt, jeg hef heyrt menn brúka þau orð um það, en þó svo færi; þá
komið þjer í landsins þjónustu aptur, það getið þjer verið vissir um.
Þetta er úr eins konar leikriti, tveggja manna tali skáldsins og völvu sem virð-
ist vera miðill eða spákona. í leiklistarsögunni eru þekkt nokkur slík hliðar-
spor skálda, þar sem þau gefa innsýn í glímu sína við ákveðin viðfangsefni í
leikritsformi, ellegar beinlínis æfingaaðstöðu og aðferðum, eins og Moliére
gerir í því fræga Impromptu á Versailles. Hér er um að ræða nokkuð annars
konar plagg, en sem er leiklistarsögulega merkilegt og vel þess virði að draga
það fram í dagsljósið. Það fjallar í raun um frægðardrauma skáldsins og teng-
ist þó ekki Sverði og bagli, en sá leikur var saminn 1897 og gefinn út á
íslensku 1899. Samtalið er ritað 1894 og ber heitið „Völuspáin um leikrit