Andvari - 01.01.2003, Page 126

124
YELENA YERSHOVA
ANDVARI
úr þeim kjamyrðin og vefur um þau hugljúfan og léttan hjúp, þannig að vér heillumst
af...6
Þessi orð voru rituð á blómaskeiði nýrómantíkur. Nýrómantík einkennist
ekki síst af þjóðemishyggju, enda sjálfstæðisbaráttan í fullum gangi, og „í
þjóðlífinu fylgdi hinni nýju rómantík almenn vakning, heit þjóðernisstefna11.7
Það er ekki síst þess vegna sem Þorsteini Erlingssyni og Theodoru verður svo
mikið um að heyra tóna úr gömlum þjóðkveðskap í ljóðum Huldu, og
einkum úr „gömlu þulunum“, en þulur eru, eins og kunnugt er, fomt og sér-
íslenskt fyrirbæri.8 Þau hika ekki við að gefa þessum nýju ljóðum þulunafn
og sýna þannig, að því er virðist, bein tengsl milli „gömlu þulnanna" og hins
„þululega“ kveðskapar Huldu og Theodoru sjálfrar. Síðan varð þessi nafngift
útbreidd; hana notar Ólína Andrésdóttir, frænka Theodoru, á kvæði sín, og
síðar Sigurður Nordal,9 Guðrún Jóhannsdóttir10 og margir fleiri.
Þulunafnið á höfundakveðskap í anda fyrstu þriggja „þulna“ Huldu var
algengt á fyrri hluta 20. aldar og lifir enn á manna vörum. A síðari hluta ald-
arinnar verða þó fræðimenn, einkum þeir sem fást við „gömlu þulumar“ (en
um þetta hugtak verður rætt hér fyrir aftan), varkárari að nota þulunafnið um
þessi nýju ljóð. Jón Samsonarson, sem er sérfræðingur í íslenskum þjóðkveð-
skap, kemst þannig að orði:
Á síðari tímum hafa verið ort Ijóð með þulusniði, og gömul þulubrot hafa verið notuð
sem ívaf í nýjan skáldskap. Þekktastar eru þ[ulurj eftir skáldkonumar Huldu og Theó-
dóru [sic] Thoroddsen."
Ögmundur Helgason gengur skrefi lengra og kýs að tala um „þululjóð“:
Þá er þess að geta að um síðustu aldamót komu fram svokölluð þululjóð. Unnur Bene-
diktsdóttir (1881-1946) [...] tileinkaði sér þuluformið og notfærði sér ýmislegt úr
gömlum þulum og fléttaði saman við eigin skáldskap í nýrómantískum anda. Síðan fóru
fleiri að dæmi hennar, einkum konur svo sem Theodóra [sic] Thoroddsen (1863-1954),
á fyrri hluta aldarinnar.12
Fremur fátt hefur verið ritað um eðli þululjóða, þ. e. „þululegs“ höfunda-
kveðskapar 20. aldar, en þó nokkuð um einstök „þuluskáld“. Einkum má geta
tveggja greina um Theodoru Thoroddsen eftir Svein Skorra Höskuldsson og
Armann Jakobsson. Grein Sveins Skorra fjallar um eina þulu eftir Theodoru,
vísanir í henni og „hugmyndaleg einkenni nýrómantíkur í þulunni“.13
Armann greinir Theodoru sem skáldkonu og stöðu hennar í bókmenntasögu,
m. a. þululjóð hennar sem höfundur skoðar í samhengi evrópskra samtíðar-
bókmennta.14 Báðir virðast sammála um að ekki sé hægt að skilja kveðskap
hennar frá módemískum kveðskap meginlandsins. Þrátt fyrir þetta nota