Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1951, Side 98

78
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
undantekningum þess, og það er
það sem þér bjargar, auk annars.
Fyrir mörgum árum kom kvæði í
ísl. blöðunum hér, það var nefnt
„Nótt“ eða „Kveld“, framúrskarandi
botnleysa um næturfrið og fegurð,
í uppspentum glæsiyrðum. Það var
aíbragð! Ég hló mig himinglaðan
yfir því, einkum af því ég skildi
þegar, að ekki var í alvöru kveðið,
heldur „stæling“, skopmynd af
skáldskap annars manns sem þann-
ig kveður. Ekki vissi ég höfund.
Hann dulnefndi sig. Löngum tíma
síðar átti ég stundarviðtal við mann,
sem ég aldrei hafði kynst. Vissi að
hann hafði yndi af kveðskap og
fékst eitthvað við það, en þekti ekk-
ert eftir hann, en fanst hann kunna
betri skil á slíku, og langt fram yfir
það sem gerist. Af hendingu, mint-
ist ég á þetta kvæði, og hældi því
frá mínu sjónarmiði, sem snildar
háði. Hann fór að hlæja. Þetta var
höf. sjálfur! Þó ekki vissi ég um.
Ég gat þess, að ég hefði átt tal um
kvæðið við nokkra, sem ekki hefðu
séð þar nema góðan skáldskap, og
hælt því. Þá kom það upp að hann
hafði grenzlast eftir áliti ýmsra á
kvæðinu, látið það berast í tal, eins
og af hendingu og hlutlaust, við þá
sem ekki vissu að hann átti það, og
víða fengið sömu niðurstöður og
ég. — Fyrir löngu síðan, las ég
fyrirlestur eftir ensku-kirkjuprest,
vel metinn. Minnir hann héti
Ritchardson. Veit annars ekkert um
hann. Hann var að reyna að koma
alþýðu í skilning um ágæti enskra
ljóða, hversu mikils þeir færu á mis,
sem færu als þess neðan-garðs. Ég
man niðurlagsorðin næstum því að
efni til. Þau voru hér um bil þessi:
Samkvæmt trú okkar er himnaríki
fegurð og fögnuður. En oft kemst
ég í vanda, að hugsa mér hvaða er-
indi þeir menn eiga inn í þetta
himnaríki, þeir sem aldrei hafa opn-
að augun hér í heimi, fyrir fegurð-
inni í skáldskapnum okkar! Mér
fanst þetta feitt — af presti! Ef til
vill meigum við samt vera þakklát,
að einhverjir hafa ánægju af, jafnvel
ljóðabullinu, það er þó tilhneiging
til einhverrar listar, og eitt er víst,
að hlutfallslega eiga þó íslendingar,
jafnvel Vestur-ísl. „erindi inn í
himnaríki“, fram yfir fjölda annara,
sé farið eftir orðum enska prests-
ins. —
Viðvíkjandi „Björgu á Bjargi“:
þegar einveldið og bændaánauðin
komst á í Danmörku, voru leigu-
liðar keyptir og seldir með jörðun-
um, eins og á Rússlandi fram á
mína daga. Á íslandi lá nærri að
þetta kæmist á, á Suðurnesjum,
kring um Bessastaði, þar sem Dana-
stjórn átti aðsetur. Náði aldrei til
Norðurlands sökum ógreiðrar að-
stöðu. Á Nesjunum voru bændur
skyldir að vinna lénsdrotni, hvenær
og hvað sem kallað var til, og án
endurgjalds. Landstjórar oft dansk-
ir, eða leigðu íslendingum valdið.
Oft voru þessir herrar alþýðunni,
illir, ísl. líka, og óþokkaðir af al-
menningi. Munnmælasaga var til
heima, sem ég heyrði: að eitt sinn
hefðu tveir synir sömu konu drukn-
að í á, með einum þessum lands-
drotni, en hún svaraði til, þegar hún
var aumkvuð, að glöð legði hún þá
í sölur, fyrst hirðstjórinn hefði far-
ist. Ekki veit ég hvort, nokkur rituð
rök, eru til, fyrir þessu, og séu þau
til, kann sú saga að vera alt öðru-
vísi. En þarna er öll aðfengna á-
tyllan mín, fyrir kvæðinu. Alt ann-