Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Qupperneq 25

FYRIR HUNDRAÐ ÁRUM
103
á vatn og brauð. Um þetta skrifar útlendur maður, er bjó í Kaup-
mannahöfn árið 1846: „Dómarnir um múlktir og censur hlymja
yfir menn hvern af öðrum. En skin kemur eftir skúr, því þetta
slit heldur engin stjórn út til lengdar.“ Þessi maður varð sannspár.
Hann hét Jón Sigurðsson.
En stéttaþingin höfðu ekki aðeins vakið mikla öldu meðal fólks-
ins um frjálslegra stjórnarfar og aukin pólitísk mannréttindi. Þau
höfðu í annan stað stofnað til mikillar deilu í konungsveldinu milli
Dana annars vegar og þeirra þegna Danakonungs, sem voru ekki
af dönsku kyni, og þá einkum Þjóðverjanna í hertogadæmunum.
Slésvík var þjóðernislega tvískipt: í suðurhluta Slésvíkur hafði
þýzk tunga og þjóðerni rutt sér til rúms, en í norðurhlutanum voru
menn af dönsku kyni í meirihluta, og allur þorri alþýðu talaði
danska tungu, þótt opinbert mál embættismanna væri þýzka. Fram
að 1840 hafði ekki borið á neinum ríg milli hinna tveggja þjóð-
erna, en margir málsmetandi Danir í hertogadæmunum, svo sem
prófessorarnir í Kíl, Christian Poulsen og Christian Flor, höfðu
vakið máls á því við dönsku stjórnina, að þjóðerni Dana væri mikill
háski búinn af þýzkunotkun í laga- og réttarmáli. A stéttarþingi
Slésvíkur hafði yfirleitt verið töluð þýzka, en árið 1842 gerðust
þau tíðindi, að einn fulltrúanna, Peter Hjort Lorenzen, tók að mæla
á danska tungu, að því er virðist hinum þýzkumælandi fulltrúum til
storkunar. Eftir þennan viðburð tók mjög að hvessa í hertoga-
dæmunum. Nú var risinn upp flokkur manna þar, er hafði gert
kröfurnar í bæklingi Uwe Jens Lornsens að sinni stefnuskrá. Landa-
mæri Danaveldis lágu suður að Elbu, en hinn nýi flokkur hertoga-
dæmanna krafðist sameiningar þeirra í eitt ríki og fulls sjálfsfor-
ræðis í konungssambandi við Danmörku. Undir niðri var ætlun-
in að sameinast Þýzkalandi, er ríkjasundrung þess væri lokið. í
sama mund gerði Kristján Agúst, hertogi af Agústenborg, erfða-
tilkall til hertogadæmanna, ef karlleggur dönsku konungsættarinnar
mundi deyja út, svo sem öll líkindi voru á. A nokkrum árum var
hertogadæmamálið danska orðið eitt viðkvæmasta deilumál í Norð-
urevrópu og gat haft hinar djúptækustu afleiðingar.
En hvernig snerist frjálslyndi flokkur Dana í þessu máli? Af-
staða hans í þjóðernisvandamáli ríkisins var skýr og ákveðin: