Tímarit Máls og menningar - 01.12.1972, Page 165

er af hendi reitt við þá; lántakendur skulu
endurgreiða lán sín innan þriggja til fimm
ára; sjóðurinn skal afgreiða lánabeiðnir
aðildarlandanna með nokkru tilliti til fjár-
laga þeirra og fjáimála; og, loks, skulu
aðildarlöndin aðeins eiga tilkall til lána
án skilyrða til jafns við kvótahlut sinn
greiddan í gulii.
I lánastarfsemi sinni tók sjóðurinn upp
þá nýbreytni 1952 að hafa „framlög til
reiðu“ handa aðildarlöndunum. Að þeim
hætti njóta þau réttar til kaupa á gjald-
miðlum þegar í stað hjá sjóðnum að til-
nefndri upphæð. Um sex mánaða skeið
eru þeim „framlög til reiðu“. A framleng-
ingu skeiða þeirra er kostur.10 Næstu
þrjú ár báðu aðeins fá aðildarlandanna um
fjárframlög til reiðu. Þannig nutu fjögur
lönd þeirrar aðstöðu hjá sjóðnum 1952 og
1954. Þeim voru „framlög til reiðu" allt að
$ 117.5 milljónum. í lok 1955 höfðu þau
einungis gripið til $ 27.5 milljóna og end-
urgreitt þær. I þessum efnum varð breyt-
ing eftir Suez-deiluna 1956. Bretland átti
kost á „framlögum til reiðu“ hjá sjóðn-
um allt að $ 738.5 milljónum. Að auki
veitti sjóðurinn Bretlandi aðstoð upp á
$561.5 milljónir. Frakkland naut jafn-
framt aðstoðar sjóðsins. Upp frá því hafa
aðildarlöndin oft átt kost á „framlögum til
reiðu“ hjá sjóðnum.
Kvótarnir þótti sjóðnum vera orðnir of
lágir, þegar leið á sjötta áratuginn. Því
olli vöxtur heimsviðskiptanna og hækkun
verðlags um heim allan. Aðalforstjóri
sjóðsins sagði í skýrslu sinni 1957: „Síð-
an hæð upphaflegra kvóta flestra meðlim-
anna var ákveðin í Bretton Woods 1944,
hefur verðlag hækkað kringum 40 hundr-
aðshluta; að auki hefur umfang heimsvið-
skiptanna aukizt um 70 hundraðshluta.
10 Intemational Monetary Fund, Annrnl
Report 1952, bls. 42.
Alþjóðlegi gjaldeyrissjóðurinn
Það er vandamál, sem aldrei er af litið, að
sjálfsögðu. Það væri satt að segja illa
farið, ef hörgull á reiðufé stæði starfsemi
sjóðsins fyrir þrifum ... Þar sem aðstoð
er veitt til eflingar gjaldeyrissjóðum frem-
ur en til tilnefndra aðgerða, hefur það
orðið sérstæður hlutur sjóðsins að láta sig
varða allt svið fjárlaga, lánastarfsemi og
gjaldeyrismála í löndunum í þeirri alls-
herjarviðleitni sinni að gera peningakerfi
heimsins vel starfhæft.17 A ársfundi
sjóðsstjómarinnar 1958 vora kvótar flestra
aðildarlandanna auknir um 50 hundraðs-
hluta, og sumra jafnvel enn meira. Heild-
ampphæð kvótanna varð þá um $ 14 millj-
arðar. - Ein afleiðing hækkana verðlags
um heim allan varð sú, að sjóðurinn féll
frá einskorðun árlegs afnotaréttar aðildar-
landanna við 25 hundraðshluta kvóta
þeirra. Þannig féll sjóðurinn frá því skil-
yrði 1%3 við allar lánveitingar nema
tvær. - Kvótamir vom enn hækkaðir um
25 af hundraði 1965. Sakir þeirrar hækkun-
ar og inngöngu nýrra landa í sjóðinn,
hækkaði heildarupphæð kvótanna upp í
17 Per Jacobsson, International Monetary
Problems, Washington, 1%4, bls. 26. í
ársskýrslu sjóðsins 1958 sagði Jacobs-
son: „Þegar 1957 var magn útflutn-
ings í heiminum 60 hundraðshlutum
hærra en 1957, og verðlag vara, sem á
var skipzt í alþjóðlegri verzlun, hafði
hækkað um 140 hundraðshluta. Fulltrú-
amir á ráðstefnunni í Bretton Woods
kunna hugsanlega að liafa séð fyrir og
þannig gert ráð fyrir aukningu um-
fangs heimsverzlunarinnar, en skýrslur
frá ráðstefnunni bera með sér, að
fulltrúamir reiknuðu ekki með verð-
bólgukenndri hækkun verðlags, eins og
á daginn hefur komið; fremur virðast
þeir hafa óttazt kreppu eftir styrjöld-
ina.“ Ibid., bls. 74.
307