Tímarit Máls og menningar - 01.06.1996, Síða 18

fyrir 50 árum jafnvel þótt þær séu fullkomnar og stórkostlegar í sjálfu sér.
Því að fólkið hefur breyst og tíminn er nýr. Það er ekki hægt að herma eftir,
þó að hluturinn sjálfur sé óbreytanlegur. Rithöfundar verða að hringa sig í
miðju tímans. Ég held að ég skrifi ekki gamaldags bækur, en það er ekki af
því að ég hafi kynnt mér sérstaklega bækur sem eru formpælingar af nýja
skólanum. Svona lagað liggur í tímanum og sá sem skrifar verður á einhvern
hátt að höndla tímann.
Ef ég horfi á þetta utanfrá gæti verið að mín aðferð til að tengja mig við
tímann væri sú að vera á flandri — að ég reyni með því að ná í skottið á
tímanum. Ég held líka að ísland sé í öðru andlegu tímabelti en umheimurinn
og þess vegna nauðsynlegt að komast héðan og kannski líka jafnnauðsynlegt
að millilenda hér öðru hvoru, og komast upp í sveit um hásumar eða í
skammdeginu þegar birtan eða dimman taka völdin af tímanum.
Hvað er þér mikilvœgast í skáldskap?
Þegar ég er að lesa skáldsögu geri ég þá kröfu að bókin sé á lífi — en bækur
geta verið á lífi á margan hátt. Stundum er það textinn sem andar, stundum
fólkið, og þegar best lætur eru allir þættir sprelllifandi, á mörgum plönum.
Svo finnst mér nákvæmni í orðanotkun skipta máli. Og skýrleikinn. Það er
ekki nóg að textinn sé skýr heldur verður formið sjálft að vera skýrt. Formið
getur verið flókið og skrýtið og einhvernveginn, en það verður samt að vera
klárt. Á sama hátt ef þú dregur upp mynd af einhverju þá veltur allt á því að
lesandinn sjái hana. Ef höfundur dregur upp þokukennda mynd af því sem
hann er að lýsa (ég er að tala um hreina sjónræna hluti), þá dofnar áhugi
lesandans. Það er þetta sem er stundum kallað að gæða hlutina lífi. Jafnvel
torskilin skáld eru skýr í sínum óskiljanleika ef þau eru góð. Tokum bara
James Joyce, þessi ótrúlega hnitmiðun í núönsum í orðanotkuninni hjá
honum. Sama hjá Halldóri Laxness sem er auðvitað ekki óskiljanlegur en
hann notar orðin á óskiljanlega klever hátt. Sjálf hef ég ekki áhuga á að skrifa
fallegt mál í sígildum skilningi, heldur vildi ég skapa eitthvað nýtt úr tungu-
málinu og teygja það eftir mínum þörfum. Án þess að misþyrma því þó.
Málefnalegur húmor
Segðu mérfrá húmornum.
Svo mikið er víst að ég sest ekki niður og hugsa með mér að ég ætli að skrifa
bullandi fyndna bók, en ég er á sömu skoðun og Milan Kundera að skáldsag-
an og hláturinn séu samofin. Skáldsagan hlýtur alltaf að vera einhverskonar
16
TMM 1996:2