Tímarit Máls og menningar - 01.06.1996, Blaðsíða 124

að þessu leyti er verkið rómantískt; nátt-
úrunni er leyít að sefa hugann þannig að
til geti orðið eitthvert „nú“:
/ tvíleik minnisleitar og leika því saman
við það sem skynjununum berafhljóðum,
myndum, angan, án þess að ánetjast og
ölvastafþví.
Þáfeykti vindurinn fossbununni til um
stuðlaorgelið en hugfjötrar minnis bœgðu
tónunum frá.
Ogfyrir neðan lágu í brekkunni tening-
ar sem höfðu brotnað úr stuðlunum. (72)
Aðrir þættir bókarinnar einkennast
einnig af náttúruskynjun, og iðulega þá
með tengingum tónlistar og líkama. Um
konuna ungu sem sótt var heim um
glugga segir svo: „Nóttin strýkur þurr-
um vindstrengjum sínum utan í fiðlu-
kassa hússins. Það er henni svo nákomið
einsog strengirnir fyrir þá tónlist séu
festir á beini í henni, hún engist undan
þeirri tilfinningu.“ (58). Til að forðast
þessi feikn „fer hún ffarn úr og kveikir
ljós sér til líknar.“ Æ og aftur er komið
að þessu: náttúran og tónlistin eru innra
með manni, í líkamanum, og verða ekki
umflúnar; í stað þess að kæfa þau öfl ætti
að láta þau hjálpa til við að yrkja litrófið,
myndirnar og orðin í tilverunni.
III
Vitja má náttúrunnar á ýmsan hátt og
ekki endilega af þögulli lotningu. Þetta
sjáum við á kostulegri ferð þriggja
manna sem virðast vera á sömu slóðum
og þau „Dafnis og Klói“ í hjarðþáttun-
um. „Fremstir fóru tveir blindir menn
fýrir flokknum og blindfullur maður á
milli leiddi þá og þeir þurftu að stanza
þegar hann fór að slaga og rétta hann af
svo þeir gætu haldið áfram.“ (111). 1
bókinni fer mikið fyrir persónum með
skert skilningarvit eða þá útlit sem ekki
samræmist hinni heilsteyptu, hellensku
mannsmynd. Þarna er dvergur nokkur
sem gerist umsvifamikill á kránni og
hefúr stolið bjölluhúfu frá trúð (79), en
máluðu andliti trúðsins hefur áður ver-
ið lýst, og raunar einnig tilnefnd kona
sem fetar sig eftir línu milli húsa. Þetta
minnir á línudans í eldra verki eftir
Thor, skáldsögunni Ópi bjöllunnar
(1970), nema þar er það trúðurinn sem
stígur út á strenginn, hinn „sorglegi
trúður gleðinnar“. Einnig kemur manni
í hug trúðurinn í Mánasigð (1976). Þeir
sem þekkja til fyrri verka Thors munu
ekki fúrða sig á þeim hópi persóna sem
þeir mæta í Tvtlýsi, hvorki dvergnum,
trúðnum, blinda manninum né heyrn-
leysingjanum, né heldur tónlistarmann-
inum sem kemur myrkur í lund inn á
krána og leikur þar af ofsa á flygil, „ein-
beittur af nauð sinnar sálar.“ (31). Hann
kastar sér síðar í sjóinn (121) og það er
væntanlega hann sem dreginn er ítrekað
úr hafi.
Svo snúið sé svolítið upp á umræð-
una um gildi náttúrunnar í texta Thors,
þá má segja að þegar kemur að mannfé-
laginu sé ekkert náttúrlegt við það, ekk-
ert sjálfgefið og „eðlilegt". Staðlað
yfirborð getur falið herping, smæð, lok-
uð skilningarvit og trúðsleik mann-
skepnunnar og þær manneskjur sem
Thor birtir, ýmist á spaugilegan,
gróteskan eða sorglegan hátt, og virðast
standa á jaðri samfélagsins og í tvílýsi
þess, eru kannski miðlægari og skarpari
birtingarmynd mannlífsins en ætla
mætti við fyrstu kynni.
„Tvílýsi“ kann að vera nýyrði Thors,
að minnsta kosti er það ekki að finna í
algengustu orðabókum og það er ekki á
skrá hjá Orðabók Háskólans. Væntan-
lega er það myndað með hliðsjón af er-
lendum orðum, til dæmis enska orðinu
„twilight", og þótt við eigum þarna góð
orð fyrir, svosem „rökkur" og „ljósa-
skipti“, þá vísar „tvílýsi" á þá birtu sem
til verður á milli dagsbirtu og myrkurs.
122
TMM 1996:2