Skírnir - 01.01.1963, Side 36

32
Páll S. Árdal
Skimir
Refsing og sársauki
menn verði hér ekki alls kostar á eitt sáttir. Sem betur fer,
haga dýrin sér ekki eins og seppinn í þessu ævintýralega
dæmi, sem ég hef valið, en það skiptir ekki máli, því að við
erum að rannsaka hugtakið, en ekki dýrin.
Ég segi þessa sögu einungis til þess að benda á, að það er
ekkert sérkenni hugtaksins refsing, þótt erfitt sé að segja um
í jaðartilvikum, hvort um refsingu sé að ræða. Meðferð á
manni getur haft sum þau einkenni, sem venjulega tilheyra
refsingunni, en skort önnur. Ég er að reyna að benda á þau,
sem oftast eiga við refsingar, í því skyni að athuga, hvort til
séu ákveðin einkenni, sem allar refsingar hljóti að hafa.
Þannig er því stundum haldið fram, að
refsing sé alltaf sársaukafull, að ekkert geti
talizt refsing, nema það sé sársaukafullt. Þetta er þó nokkuð
augljóslega rangt, ef við gerum ráð fyrir venjulegri merkingu
orðsins sársauki. Langalgengustu hegningar samkvæmt lögum
eru sektir og fangelsisvist. Hvorugt er að öllum jafnaði sárs-
aukafullt. Það virðist því óskynsamlegt að þrengja svo hug-
takið refsing, að það nái ekki yfir þessa hluti. Hví skyldum
við vilja segja, að flenging sé refsing, en fangelsisvist sé það
að öllu jöfnu ekki? Sambandið milli sársauka og hegningar
er ekki óslitandi röksamband, svo sem ýmsir heimspekingar
hafa ætlað.
Það er þó samt sem áður rétt, að hegning virSist alltaf vera
óvelkomin þeim, sem hegnt er. Sársauki er að öllu jöfnu óvel-
kominn þeim, sem hann þolir, og refsing getur þar af leið-
andi falizt í því, að menn eru látnir þola eitthvað sársauka-
fullt, svo sem flengingu.
En er þá alveg víst, að refsing hljóti að vera óvelkomin
þeim, sem fyrir henni verður? — Hvað segjum við þá um
forherta glæpamenn, sem hafa dvalizt langdvölum í fangels-
um og eru hættir að geta lifað eðlilegu lífi í þjóðfélaginu?
Slíkir menn vilja stundum heldur sitja inni, þar sem þeim er
séð fyrir brýnustu nauðsynjum, en reyna að hafa ofan af
fyrir sér í öryggisleysinu utan múranna. Fangelsisvist kann
þannig að verða kærkomin þessum mönnum. Ber okkur þá
að segja, að þeim sé ekki refsað, er þeir eru dæmdir í fang-