Skírnir - 01.01.1963, Side 39

Skirnir
Um refsingar
35
Refsing og réttur
refsandans
bæri séu laun syndsamlegs lífernis. Náttúrulögmálin eru slik,
að af rangri breytni hlýzt jafnan einhver óhamingja. Þeir,
sem trúa á þessa túlkun á veröldinni, sjá náttúrufyrirbæri
sem afleiðingu ákvarðana Guðs og telja þau því að vissu leyti
af sama tagi og hegningar þær, sem menn beita við menn.
Hér tel ég þó réttlætanlegt að gera ekki ráð fyrir, að þessi
guðrækilega skýring á náttúrunni sé rétt. Margir efast rnn
hana. Og jafnvel þeir, sem á hana trúa, telja oft rökin, sem
liggja að þeim þrautum, sem Guð leggur á menn, mannlegum
skilningi ofvaxin. Því flestir munu viðurkenna, að lífið leggur
ekki alltaf þyngstar byrðar á þá, sem okkur virðast sekastir.
Enn er það eitt í sambandi við hegningar,
sem ég vil benda á. Hegnandinn verður að
hafa rétt til að refsa. — Skólameistarinn
getur hegnt nemanda með því að vísa honum úr skóla. Nem-
andinn getur ekki hegnt skólameistaranum á neinn hátt.
Hann hefur ekki réttinn, sem gerir honum það kleift. Auðvit-
að getur hann gert meistara lífið leitt á ýmsan hátt. En ekkert
það, sem hann gerir, getur talizt hegning, nema hann hafi
einhvern rétt hliðstæðan rétti skólameistarans. Nemandinn
gæti til dæmis verið formaður félags og haft rétt til að vikja
meistara úr félaginu fyrir einhver afbrot. En hér gæti meist-
arinn ekki hegnt nemanda sínum, til þess mundi hann skorta
réttinn. — Dómarar hafa rétt til að ákveða hegningu fyrir
þá, sem brjóta gegn landslögum, skólameistarinn fyrir brot
á skólareglum, og faðirinn er oft talinn hafa rétt til að hegna
börnum sínum fyrir það, sem hann telur siðferðilega rangt,
og annað það, sem mikilvægt er talið, að barn geri ekki.
Ég hef einungis reynt að setja fram þau atriði, sem virðast
þyngst á metunum, er við reynum að ákveða, hvað refsing sé.
Nauðsynlegt er, að við höfum einhverja hugmynd um, hvað
við erum að reyna að réttlæta, er við snúum okkur að mis-
munandi skoðunum á því, hvað réttlæti refsingar.
Ég skal nú að lokum draga saman í stuttu máli helztu nið-
urstöður þessara bollalegginga.
1. Refsing verður annaðhvort að vera óvelkomin þeim, sem
refsað er, eða að minnsta kosti að öllu jöfnu óvelkomin fólki,