Skírnir - 01.01.1963, Side 43

Skírnir
Um refsingar
39
brota. Það er því augljóst, hvers vegna meira er um vert að
setja lög gegn illri breytni en illu hugarfari. Þótt maður hafi
að einhverju leyti siðlaust hugarfar, er það hættulítið öðrum,
ef það leiðir ekki til siðlausra athafna.
Hér rekum við okkur einnig á nauðsyn þess að gera grein-
armun á mismunandi tegundum afbrota. Ég á ekki við það,
að þjófnaður er til dæmis ólíkur manndrápi, heldur hitt, að
lögbrot eru ekki eitt og hið sama og siðferðileg afbrot og
hvort tveggja ber að greina frá brotum pilta á reglum skóla,
og barnabrek eru svo enn annað. En fyrir allar þessar teg-
undir afbrota er mönnum refsað.
Nú telja þeir, sem gjaldstefnunni fylgja, að innra samband
sé milli afbrots og refsingar. Ákveðin refsing hæfi hverri sök.
En er við hugleiðum, hve ólíks eðlis afbrot geta verið, þá sjá-
um við fljótt, að erfitt mun reynast að benda á, hvemig við
getum séð, hvaða refsingu menn eiga skilið fyrir eitt eða
annað.
Auga fyrir auga og tönn fyrir tönn. Menn slá þessu stund-
um fram sem algildri lausn á þessu vandamáli. Er ekki aug-
ljóst, að maður fyrirgerir rétti sínum til eigin tanna eða augna,
ef hann sviptir annan tönnum eða augum? Vandinn er þó
ekki leystur. Því hvað gerum við, þegar Jói tannlausi slær
tennumar úr Stebba rakara? Hvernig hegnir þú manni, sem
blindur sviptir annan sjón?
Menn skírskota oft til reglunnar „auga fyrir auga og tönn
fyrir tönn“, er þeir vilja réttlæta dauðarefsingu. Er ekki aug-
ljóst, að svipti maður annan mann lífi, þá verðskuldar hann
að missa sitt eigið líf? Hvers vegna er þetta talið svo augljóst?
Mundum við þá líka vilja segja, að réttlát refsing fyrir nauðg-
andann sé, að honum sé sjálfum nauðgað? Ef því er svarað
til, að nauðgun sé siðlaus og geti því ekki talizt réttlætanleg
hegning, þá má benda á, að manndráp geta vart talizt siðleg.
Svo virðist sem við hljótum að álykta, að ef við notum þessi
rök um morð, ættum við að gera slíkt hið samá, ef Um nauðg-
un er að ræða. Fæstir mundu fúsir til þess.
Ég held menn ættu að vera sammála um, áð óskynsamlegt
væri að telja ríkinu bera skylda til að hegna fyrir siðferðis-