Skírnir - 01.01.1963, Blaðsíða 75
Skírnir
Böm og bækur
71
smám saman frá foreldrum sínum, og í þessari viðleitni til
þroska og sjálfræðis gætir þess oft meira og minna, að hann
fer sínu fram, jafnvel í andstöðu við óskir foreldra sinna.
Þess vegna er afar þýðingarlítið að banna unglingum að lesa
„hættulegar“ eða „óhollar" hækur. Þær eru alls staðar á glám-
bekk, og þeim er því hægurinn hjá að ná í þær og lesa þær,
hvað sem foreldrarnir gera eða segja. Einkum er misráðið
að banna unglingum að lesa góðar skáldsögur af þeirri einu
ástæðu, að þær koma í eðlilegu sambandi inn á kynferðileg
efni. Það er miklu betra, að unglingurinn kynnist þessari hlið
mannlegs lífs í ritum góðra höfunda en lélegra, svo að ég tali
ekki um þá, sem hafa listformið að yfirvarpi til þess að koma
á framfæri alls konar óþverra.
Barnið og því fremur unglingurinn er í leit að manns-
hugsjón. Fyrst eru fyrirmyndir barnsins einfaldar og óraun-
hæfar, hetjurnar hreytast að gerð og svip, eftir þvi, sem barn-
ið þroskast. Það heftir þroska unglingsins, ef hann býr of
mjög að bókmenntum, þar sem hetjurnar eða fyrirmyndimar
samsvara lægra þroskastigi en hann er á eða gæti annars ver-
ið á. Um 14 ára aldur fara sæmilega greindir unglingar að
fá smekk fyrir að lesa sannar frásögur um mikla menn, ævi-
sögur eða kafla úr þeim. Persónulegir eiginleikar og skap-
gerð verða aðalatriðið, en ekki æsilegir viðburðir og blóðugir
bardagar. Þessi mikilmenni sigrast á ytri örðugleikum og á
sjálfum sér sakir siðferðisstyrks, vitsmuna og dugnaðar. Vegna
þessara kosta er söguhetjan dáð og orkar sem fyrirmynd.
Fjöldi bóka og frásagna um merka menn, bæði íslendinga
og erlenda menn, er hollur lestur unglingum, glæðir persónu-
þroska þeirra og hjálpar þeim til þess að finna sjálfa sig.
Margar góðar skáldsögur eru við hæfi 14—16 ára unglinga
bæði eftir íslenzka og erlenda höfunda. Nefni ég aðeins örfá
sýnishorn, t. d. ýmsar sögur Jóns Trausta auk margra rita
eftir núlifandi höfunda. Af erlendum höfundum og ritum,
sem þýdd hafa verið á íslenzku, vildi ég m. a. benda á: Ves-
lingana eftir V. Hugo, Góða jörð o. fl. eftir Pearl Buck, Horfin
sjónarmið eftir J. Hilton, Borgarvirki og Fyklar himnaríkis
eftir Cronin. Engilsaxneskar skáldsögur eru yfirleitt léttari