Skírnir - 01.01.1963, Qupperneq 77

Skírnir
Börn og bækur
73
Engir lesendur eru þakklátari en börn. Hugur þeirra er
gljúpur og næmur. Aldrei á ævinni verðum við fyrir eins
djúpum og varanlegum áhrifum frá bókum og í barnæsku,
því að þá er innlifunarhæfileiki okkar mestur. Því er áríð-
andi, að börn eigi þá kost góðra bóka við sitt hæfi. Þótt ekki
sé unnt að vernda börn algerlega fyxir lítilmótlegum bók-
menntum, er enginn vafi á því, að hinir fullorðnu hafa mikil
áhrif á, að hvaða bókum börn laðast, með því að ræða við
þau um bækur, benda þeim á bækur eða með vali þeirra
bóka, sem þeir gefa barni í afmælisgjöf eða jólagjöf. En þessi
leiðsögn má ekki vera fólgin í áberandi siðferðisprédikunum
né í því að þröngva fyrirmyndum upp á barnið, heldur i því
að láta góða bók um að hafa sín áhrif á það. Þá finna þau
sjálf mun hins tæra og hins grugguga.
Fróðleg er athugun á því, hvað ýmsir miklir menn lásu i
bernsku. Matthías Jochumsson segir um lestur sinn í bernsku
í Söguköflum af sjálfum mér: „Sjálfir lærðum við bræðumir
snemma að stauta sögur og rímur, fögur ljóð og leirburð, og
varð okkur jafngott af öllu, eins og hinum misjöfnu vistum,
sem á borði voru“ (bls. 35). Á öðrum stað segir hann: „Hinar
fyrstu bækur, sem ég kynntist við, vom húslestrabækur, sög-
ur, Hallgrímskver og rímnaskræður; einkum man ég eftir
nýja testamentinu, elztu prentun þess, því að á því æfði ég
mest lestur minn“ (bls. 43). Hann segir og frá þvi, hvílíkur
fengur sér hafi verið í því 14 ára gömlum, þegar góð kona
lánaði honum ljóðabók Jónasar Hallgrímssonar. Lærði hann
þá á tæpum klukkutíma, þreyttur eftir langt dagsverk, kvæð-
ið Skjaldbreið og jiuldi henni það orðrétt af kvíaveggnum
(bls. 72). Lestrarfélag var í héraðinu, og færði Matthías sér
það óspart í nyt. Við sjáum af þessu, að Matthías hefur þegar
í bernsku lesið margt góðra og sígildra rita, ásamt ruslinu,
og frásögn hans um kynni hans af ljóðum Jónasar ber vitni
hrifningu hans af þeim og því, að hann hefur gert skýran
mun á þeim og ýmsu leirburðarstagli, sem barst honum í
hendur. f rimum og fomkvæðum hefur hann numið „kenn-
ingar rammar og fomar“.
Ég er þeirrar skoðunar, að börn eigi að lesa úrval bók-