Skírnir - 01.01.1963, Side 176

164
Einar Ól. Sveinsson
Skirnir
og blæbrigði, hefði átt að standa, og hefur doktorsefni stundum skotizt
yfir að lagfæra stílinn í þá áttina. Ég skal ekki fara að telja dæmi þess;
rétt skal ég hins vegar nefna, að ekki þykja mér alls kostar heppileg orð
eins og sagnaþensla (59, 67) um aukningu eða vöxt sagna, trúverðugur
(47, 164,286) s. s. líklegur, ungæðislegur (59,106 og viðar) um stíl, þegar
átt er við, að hann sé með unglegum brag; og ekki kann ég við mikla
notkun orðsins ‘við’, þegar latnesku höfundarnir gömlu hefðu skrifað ‘nos’.
Enn eitt skal ég nefna. Nokkur eru dæmi þess, að viðhafður sé framsögu-
háttur, þar sem betur færi á viðtengingarhætti eða hann ætti að vera;
mér finnst viðtengingarháttur mikil prýði í íslenzku máli, sé rétt með
hann farið. Dæmi: „Þessu svarar Jakob á þá lund, að þessir konungar
voru að ætlun Amgríms ekki danskir konungar . . .“ (451-2). — „Með-
ferð Snorra á Skjöld.s. í Yngl.s. er þvílík, að nær allar frásagnir af Skjöld-
ungum, sem Snorri hefur umfram Arngrim, eru að öllum líkindum sótt-
ar .. .“ (1357). — „Það er ekki óvenjulegt, að ættir landnámsmanna eru
raktar .. .“ (lðlis). — „Þekking manna á Sæmundi sem sagnaritara er
því öll í molum, en vitað er, að hann mun hafa ritað á latinu . ..“ (15614).
Þó að ég hafi fundið hér að orðfæri á stöku stað, má ekki undan fella
að geta þess, að bókin er rösklega og læsilega skrifuð, og hún er merki-
lega Ijós og skiljanleg, þó að efni sé oft torvelt viðfangs. öll er frásögn
eða röksemdaleiðsla borin fram af áhuga og ást á efninu, og er það verk-
inu til mikillar prýði.
Það er, að mínum dómi með réttu, talinn kostur doktorsritgerðar, að
hún sé ein, samfelld, samanrekin heild, bundin traustum böndum efnis
og röksemda frá upphafi til enda. Það er satt að segja leiðinlegt, þegar í
stað einnar samfelldrar doktorsritgerðar, með föstum þræði, kemur sam-
tíningur ritgerða, jafnvel þó að góðar séu og eitthvert efnissamband sé
milli þeirra. Þessi ritgerð er í mesta máta ein heild og greinist síðan alveg
eðlilega í meginkaflana tvo, sem fyrr voru nefndir.
Verkefni það, sem doktorsefni hefur tekið sér fyrir hendur, má heita
mjög erfitt. Sagan sjálf er glötuð að mestu, eða að öllu, ef kenning dokt-
orsefnis um Sögubrot er rétt. Hins vegar er tilvist Skjöldungasögu forðum
alveg efalaus; er þar fyrst, að Snorri Sturluson vitnar í Ynglingasögu
sinni til Skjöldungasögu, og í gamalli bókaskrá (í Sth. 2, 4to) með rit-
hendi frá því um 1300 er nefnd Skjöldunga b. (3: bók), og Skjöldungasaga
er nefnd með Hrólfs s. kraka og Völsungas. í máldaga Möðruvallaklaust-
urs frá 1461 (að því er talið er). En er þess þá nokkur kostur að öðlast
nána vitneskju um þessa sögu? Jú, að vísu. Tvennt kemur þar til greina.
1 fomum ritum eru allmargir kaflar, sem líklegt er, að styðjist við Skjöld-
ungasögu, sumt smælki, sumt lengra, sumt með þvi móti, að nærri stapp-
ar, að tala megi um meira eða minna nákvæmt eftirrit; sumt virðist
meira breytt. 1 annan stað er rit eftir Arngrim Jónsson hinn lærða, Rer-
rum Danicarum fragmenta. Arngrimur safnaði efni í rit um fomkonunga
á Norðurlöndum á árunum eftir komu sína frá Höfn 1593, og Rerum