Skírnir - 01.01.1963, Side 203

Skírnir
Ritfregnir
191
Tvær kviður fornar. Völundarkviða og Atlakviða með skýringum.
Jón Helgason tók saman. ■— Heimskringla. Reykjavík 1962.
Sú útgáfa þessarar bókar, sem Skírni barst, er sögð önnur útgáfa aftan
á titilsíðu og hafi fyrsta útgáfa verið gerð í minningu tuttugu og fimm
ára afmælis bókmenntafélagsins Máls og menningar. Þess er ekki getið,
að munur sé á þessum tveimur útgáfum.
Bókin þefst á Inngangi, þar sem rætt er um stafsetningarmál, fram-
burð o. fl. Samræmd stafsetning á fomritum er sögð „tilbúin á 19du öld“,
„studd vandlegum rannsóknum og hnitmiðuð af mikilli nákvæmni". Höf-
undur segir, að hún sé „gerð handa útlendingum". „En óbreyttur islenzk-
ur lesandi nú á dögum hefur lítið við hana að gera“. Helzt gæti hún
stuðlað að því, að hann gerði sig „beran að afkárahætti". Ekki er nánara
skilgreint, hvað átt er við með „óbreyttur". En varla verður þó setningin
rétt skilin, nema gert sé ráð fyrir, að til séu þeir Islendingar, sem eitthvað
hafi við þessa haglegu stafsetningu að gera. Svipað verður uppi á ten-
ingnum, þegar höfundur ræðir um framburð. Segir hann, að „við eigum
engan skárri kost en lesa forn kvæði með þeim einum framburði sem við
kunnum til hlítar, þeim sem við höfum alizt upp við, nema auðvitað
hreinsaðan af ósórna". Ösóminn er sá að bera fram kv, þar sem ritað er
hv, t. d. kvítan háls, í stað hvítan háls. „Jafnsjálfsagt og eðlilegt“, er hins
vegar, „að útlendir menn sem þessi kvæði lesa láta sér ekki koma til hugar
að vera að elta ólar við íslenzkan nútímaframburð, heldur búa sér til ann-
an, lagaðan eftir því sem menn vita framast um 12tu aldar mál“. Þess
verður ekki vart, að þessi ráðlegging til íslenzkra manna nái aðeins til
„óbreyttra" manna. Spyrja mætti, hvernig þeir íslenzkir menn skuli að
fara, sem kenna erlendum mönnum forníslenzku. Orð höf. ber vafalaust
ekki að skilja svo, að allir erlendir menn, sem forníslenzku lesa, noti sam-
ræmdan framburð fornmáls, enda er það ekki rétt. Á þessu hefir orðið
mikil breyting, einkum eftir að erlendir stúdentar hafa tekið að leita sér
lærdóms við Háskóla Islands og lært þar samtímis fornmál og nútímamál.
Þær hugleiðingar höfundar, sem nú hafa verið raktar, eru rökstuðning
á því, að hann gefur kvæðin út með löggiltri stafsetningu nútimamáls,
og skal höf. ekki láð, að hann telur þörf á því að styrkja slíkt rökum.
tmsum fornum orðmyndum er þó haldið (eða „vikið örlítið við“), og
veit ég ekki, hvort „óbreytitr" menn sætta sig við slíkar traktéringar.
Þá ræðir höf. nokkuð, í hverju skyni bókin er út gefin, undrast það,
hve lítið hefir verið gert til þess að kynna islenzkum almenningi rann-
sóknir Eddukvæða og kveður samantekt bókarinnar ekki unna fyrir gýg,
ef sjónhringur manna um kvæðin og efni þeirra víkkaði. Ég er próf. Jóni
algerlega sammála, er sannfærður um, að greind alþýða hefir nautn af
lestri bóka af þessu tæi, ekki sízt unglingar á þroskaskeiði.
Þá ræðir höf. nokkuð varðveizlu textans og meðferð og er þar, sem