Skírnir - 01.01.1963, Qupperneq 221

Skírnir
Ritfregnir
209
er, eins og þér sjáið, aðeins
ókomið, ha, ha, ha.
Svo að einnig séu tekin dæmi af körlunum, þá er þar líka misjafn
sauður í mörgu fé, sumt jafnvel þorparar eins og Hallvarður svarti, sem
„heitstrengdi það í æsku að hrjóta boðorðin öll“ og „stóð við öll sin heit“
(V. kafli), eða drambsamir drussar eins og Jónas hreppstjóri í Háutungu:
Góðbýli ginnti hann með vélum
af Grimi langafa minum
og þar með kvígildi þrenn.
Sem betur fór, voru þó sumir af öðru sauðahúsi:
Heldur er hlýlegra að minnast
Hjörleifs Angantýssonar,
eins i ávarpi og fasi
við alla jafnt hreinn og beinn.
Lofbrag um Hjörleif frá Hrauni
hefur mig langað að kveða
hart nær í hálfa öld (XV. kafli).
En þetta er undantekning, sem staðfestir aðeins reglu þess efnis, að
þetta sé yfirleitt hrjúft fólk og næsta blendið. Víst lætur skáldið gamm-
inn geisa og það á kostum. Og þó saknar lesandinn einhvers, sem honum
áður hefur þótt vænt um hjá skáldinu. Hann grunar, að hér hafi Guð-
mund ekki „langað að kveða“ af slíkri innri þörf sem oftast fyrr.
Þessum kvæðaflokki hefur verið fundið það til foráttu, að hann sé ekki
frumlegur, heldur sniðinn eftir Kirkjugarðinum í Skeiðarárþorpi, er
Magnús Ásgeirsson þýddi. Þetta finnst mér hótfyndni. Með sömu rökum
mætti segja, að öll minningarljóð islenzk eftir Sonatorrek og Arinbjarnar-
kviðu væru ófrumleg, af því að Egill kvað eftirmæli fyrstur íslenzkra
manna, sem kunnugt er um. Það, sem skilur milli feigs og ófeigs, þegar
um skáldskap er að ræða, er ekki efnisval, heldur hvaða tökum efnið er
tekið, hvort það snertir aðra, eða eins og Guðmundur segir í einum kafl-
anum, hvort skáldinu heppnast að „byggja til hjartnanna brú“. Enginn
frýr Guðmundi snilldar, þó að stundum áður hafi mér fundizt honum
betur takast að byggja þá brú. En þjóðlegt nýjabragð er að bókinni. Höf-
uðkostir hennar eru sveitalífs- og persónulýsingar þær, sem hún hefur
að geyma. Hér er skyggnzt inn í örlög, ósjaldan brosleg, oftar þó harm-
sár. Aðeins sakna ég þess, að þau væru rakin til rótar, örlagafléttur greidd-
ar, persónunum fylgt fet fyrir fet á æviferli þeirra frá vöggu til grafar.
En þá hefði bókin orðið miklu lengri, eða þá færri persónum lýst.
Spurning vaknar við lestur kvæðaflokksins: Hvers vegna leikur skáldið
hér i annarri tóntegund en oftast fyrr? Svarið fæst í eftirmálanum. Þar
14