Skírnir - 01.01.1963, Page 225
Skírnir
Ritfregnir
213
unum hefur aðeins fjölgað, vonbrigðum yfir framvindu lífsins eða öfug-
snúningi aldarfarsins, forherðingu Stalíns og svikum við sannleikann, því
að Jóhannes er vinur lífs og ljóss. Svo segir í lok þessa bréfs til Ló og
Lilju: „Mig fangar svo mikið til að eyrarrósin mín fár að vaxa á gullna
sandinum þínum og grátviðurinn þinn megi festa rætur í ódáðahrauninu
mínu og ósýnilegi fuglinn sem kvakar í búddaeyrað verði þaðan í frá
látinn stjórna söngnum á jörðinni."
Innst inni er maðurinn óbreyttur, en umhverfið og lifsskilyrðin hafa
breytzt, fjarlægðirnar á jörðinni oi-ðið að engu, vélar komið í staðinn fyr-
ir vinnuþræla liðins tima. Þriðjungur mannkynsins lifir nú við allsnægtir
(til þess hluta teljast Islendingar) og liggur á meltunni eins og kyrki-
slanga, en hinir tveir þriðjungarnir svelta,
og hvílikar allsnægtir
happdrættisíbúð og happdrættisbill
kæliskápur aligæs rínarvín
sjónvarpstæki
sem flytur oss kraftbirtingu svindilsins
rafeindaheili
sem gerir skynfæri vor að niðursetningum
eldflaug
sem þeytir oss út í tómið
hvílík tækni að breyta vél í sál og sál í vél
en hvar er sáluhjálpin
hvar er hamingjan
allsnægtir einar færa oss ekki hamingju
leghöll úr marmara nægir oss ekki til sáluhjálpar
glötum ekki sjóninni við að metast á
um afrek eða fólskuverk harmleiksins
röltum heldur fram í dal
og gefum aumingjanum spegil
því tíminn er naumur
og allir sem heyja þetta kalda dauðastríð
eru blaktandi blaktandi strá (V. Hrakningaríma).
Hvað sem listrænu gildi líður — um það á ég örðugt með að dæma,
þegar form þetta er annars vegar —, þá er hér af alvöruþunga deilt á
skurðgoðadýrkun nútímans, tignun bifreiðarinnar og kæliskápsins, eld-
flaugarinnar og sjónvarpsins, og um leið bent á það eina, sem er nauð-
synlegt: Hvað stoðar, að vér eignumst allan heiminn, ef vér biðum tjón
á sál vorri og samvizku? Þetta er eftir mínum skilningi aðalboðskapur
bókarinnar. Og þann boðskap hefur enginn hér flutt í seinni tið af meiri
djörfung og krafti en Jóhannes skáld úr Kötlum.