Skírnir - 01.04.2000, Blaðsíða 44

38
ÁRMANN JAKOBSSON
SKÍRNIR
klofnar hinn hættulegi kynusli í marga hluta og dreifist um alla
söguna, er hvarvetna.47
Björn í Mörk býr við kvonríki og er hótað skilnaði ef hann
standi sig ekki í vígaferlum: „þú skalt aldri koma í mína rekkju
sinn síðan“ (429). Björn hefur hælt sér af dáðum sínum en hinn
sanni karlmaður á að vera þögull og láta verkin tala. Merði Val-
garðssyni er hótað á sama hátt en hann metur konu sína mest
allra, „hann ann henni sem augum í hgfði sér“ (355). Lyga-Mörð-
ur er skýrasta dæmið í Njálssögu um rómantíska gagnkyn-
hneigða ást. En ást hans á Þorkötlu virðist ekki njóta virðingar.
Hún er hvorki ljót né falleg, aðeins kjánaleg. Þessi mikli slægvitr-
ingur missir allan sinn demónska kraft sakir ástar á konu sinni.
Eftir þessa hótun eru allar vígtennur úr honum dregnar.
Hjónaband Marðar er undantekning því að hjá hetjum sög-
unnar eru hjónabönd ýmist misheppnuð (Hrútur og Gunnar) eða
ráðahagir af hagsýni (Njáll og synir hans).48 Þó að harmur
Hildigunnar Starkaðsdóttur eftir mann sinn sé mikill og hegðun
hennar ofsafengin vildi hún ekki giftast honum sem „goðorðs-
lausum manni" (241) og ef til vill saknar hún goðorðs ekki síður
en manns. Enda er rómantíkin ekki meiri hjá henni en svo að hún
giftist einum banamanna hans, Kára, í lokin. Það er einna helst að
hin aldna Bergþóra nái að hegða sér eins og ástfangin kona í ell-
inni (330).
Sérstætt dæmi um líkamlegan kynusla er hegðun Þórhalls As-
grímssonar, eins þriggja yngri manna sem Njáll gerir betur við og
47 Fyrir utan þau dæmi sem verða rakin hér má minna á að þegar Skarphéðinn
vegur Sigmund Lambason niðurlægir hann óvin sinn með því að láta hann falla
„í móðurætt" (116). Þá má túlka orð Skarphéðins við Þorkel hák um að hon-
um sé „skyldara at stanga ór tgnnum ... razgarnarendann merarinnar, er þú
ázt, áðr þú reitt til þings, ok sá smalamaður þinn ok undraðisk, hví þú gerðir
slíka fúlmennsku" (305) svo að þau vísi til ergi. Þar sem meri á í hlut er lík-
legra að Skarphéðinn sé að drótta um endaþarmsmök við konur sem þóttu af-
brigðileg á þessum tíma (sjá: Camille 1997) og eru raunar enn bönnuð sum-
staðar í Bandaríkjunum ásamt kynmökum karla, sbr. Sedgwick 1984: 47. Þá er
vitaskuld einnig vísað til hins bannaða hrossakjötsáts. Enda sýna viðbrögð
Þorkels háks að móðgunin er gróf.
48 Einar Ólafur Sveinsson (1943: 84) hefur það eftir Finni Jónssyni „að í Njáls-
sögu leiki allar ástríður lausum hala nema ást manns og konu“.