Skírnir - 01.04.2000, Blaðsíða 179
SKÍRNIR
RÖKIN FYRIR VEIÐIGJALDI
173
að hagsmunirnir af því að gæta árinnar fyrir mengun voru ekki
lögvarðir, svo að hún mengaðist. Hin upphaflega hugmynd
Bjarna Braga Jónssonar (sem stundað hafði nám í Cambridge-há-
skóla, helsta vígi þeirra Keyness og Pigous) og fleiri íslenskra
hagfræðinga um auðlindaskatt til að leysa ofveiðivandann er
mjög í anda Pigous, en kvótakerfið hins vegar í anda Coases.
Þriðja skýringin á því, að sumir gáfaðir og góðviljaðir menn
hafa aðhyllst veiðigjald þrátt fyrir ærin rök gegn því, er auðvitað
sú, að sósíalisminn - andstaðan við einkaeignarrétt á fjármagni,
ekki síst náttúruauðlindum - á sér enn bólstað í hjörtum margra
íslendinga. Þótt dýrkeypt reynsla hafi vissulega veikt sósíal-
ismann, þegar rætt er almennt um ríkisrekstur og þjóðnýtingu,
sprettur hann upp, þegar haldið er á ótroðnar slóðir. Þá taka
skyndilega að heyrast röksemdir, sem þagnað hafa annars staðar:
„Þjóðin á þessa auðlind! Það er óþolandi, að fámennur hópur
manna hirði allan arð af henni! Ríkið verður að grípa í taumana!"
Þá rifja menn upp hina frægu vísu Ólafs Briems (sem oft er raun-
ar líka kennd Sigurði Breiðfjörð):
Það er dauði og djöfuls nauð,
er dygðasnauðir fantar
safna auð með augun rauð,
en aðra brauðið vantar.
Líklega snúa veiðigjaldssinnar henni svo upp á kvótakerfið, þótt
eitthvað glatist þá af innrími:
Það er dauði og djöfuls nauð,
er drembnir sjávargreifar
safna auð með augun rauð,
en aðrir hirða leifar.
Andstaðan við myndun einkaeignarréttar, sérstaklega á náttúru-
gæðum, liggur eins og rauður þráður um hugmyndasögu Vestur-
landa.37 Franski heimspekingurinn Jean-Jacques Rousseau sagði í
frægri málsgrein í Orbrœbu um ójöfnuð, að sá maður, sem fyrstur
37 Sbr. Hannes H. Gissurarson, „Auðlindaskattur í sögulegu ljósi“ í Afmœlisrit:
Davíð Oddsson fimmtugur, 415-434.