Skírnir - 01.04.2000, Blaðsíða 170
164
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
SKÍRNIR
námsgáfum, söngröddum og líkamsfegurð. Útgerðarmenn geta
öðlast tilkall til kvótanna, þótt þeir hafi ekki unnið til þess arðs,
sem af þeim flýtur (sjávarrentunnar). Gróði þeirra er ekki tap
annarra. Til þess að komast að þeirri niðurstöðu, að eignarhald
útgerðarmanna á kvótum sé óréttlátt, þurfa menn að nota miklu
þrengri og óraunhæfari kenningar um réttlæti en þá, að réttlát
niðurstaða mannanna verka sé sú, sem orðið hefur til án þess, að
menn hafi verið beittir ranglæti.
Ekki er allt upp talið. Jafnframt því sem kvótakerfið er réttlátt
í þeim skilningi, að menn hafa ekki verið beittir rangindum, þegar
til þess var stofnað, er veiðigjald ranglátt af ýmsum ástæðum. I
fyrsta lagi hefði á sínum tíma verið ranglátt að loka skyndilega og
bótalaust fiskimiðunum fyrir þeim, sem stundað höfðu fiskveiðar
um langan aldur og gert allar sínar ráðstafanir í trausti þess, að
þeir gætu haldið því áfram. Þess vegna varð að úthluta kvótunum
endurgjaldslaust í upphafi. I öðru lagi yrði veiðigjald ranglátt,
þótt það væri sett á eftir talsverðan aðlögunartíma, þar sem það
hefði í för með sér mismunun á milli atvinnugreina og manna.
Eitt verður yfir alla að ganga. Hugmyndin með veiðigjaldi er að
gera alla sjávarrentu upptæka. Hvers vegna aðeins sjávarrentu?
Hvað um hagnað eigenda af góðum bújörðum (sem þeir hafa
sjálfir ekkert gert til að endurbæta), laxveiðiám, ýmsum öðrum
hlunnindum, vatnstekju, jarðhita, legu nálægt þéttbýli eða iðnað-
arsvæðum eða hagnað fólks af sérstökum hæfileikum sínum, svo
sem söngrödd, námsgáfum eða líkamsfegurð? En ef gera á rentu
eða hagnað manna af sérstökum hæfileikum upptæka í þágu þess
samræmis, sem réttlætið krefst jafnan, þá er fokið í flest skjól, því
að þá hefur eignarhaldi manna á sjálfum sér verið afneitað. Þá er
einstaklingurinn ekki lengur sjálfs síns herra, heldur hefur ríkið
tekið sér nýtingarrétt á honum, og það þykir flestum hið argasta
ranglæti. I þriðja lagi yrði veiðigjald ranglátt, þótt það væri sett á
eftir talsverðan aðlögunartíma, þar sem það hefði í för með sér
mismunun á milli þeirra, sem keypt hefðu kvóta sína fullu verði,
og hinna, sem fengið hefðu þá endurgjaldslaust. Slíkt gjald myndi
bitna á þeim, sem best væru fallnir til veiða, eins og þeir hefðu
sýnt með kaupum sínum á kvótum, en ekki á hinum, sem selt