Skírnir - 01.04.2000, Blaðsíða 177
SKÍRNIR RÖKIN FYRIR VEIÐIGJALDI 171
hefur hann orðið til við sparnað - við það, að átta bátar eru að
landa afla, sem sextán bátar lönduðu áður, svo að enn sé vikið að
dæmi okkar. Þetta er því ekki millifærsla, heldur nýsköpun, ekki
gjöf, heldur viðbót. Veiðigjaldssinnar hafa líka lesið fyrstu grein
laganna um stjórn fiskveiða, þar sem kveðið er á um það, að
nytjastofnar á Islandsmiðum séu sameign íslensku þjóðarinnar,
en þeir hafa ekki rannsakað sameignarhugtakið, sem þar er notað,
eðli þess og takmarkanir. Veiðigjaldssinnar hafa enn fremur kom-
ið auga á það, að bátseigendur verðskulda ekki kvótana, sem
þeim var í upphafi úthlutað. En þeim hefur sést yfir það, að í
frjálsu atvinnulífi getum við ekki búist við því, að menn fái aðeins
það, sem þeir verðskulda. Og veiðigjaldssinnar heyra hinar há-
væru óánægjuraddir vegna kvótakerfisins, en virðast ekki skilja,
að óánægjan hefði orðið miklu meiri við allar aðrar leiðir, sem
farnar hefðu verið til þess að loka fiskimiðunum.
I öðru lagi hafa þeir íslensku hagfræðingar, sem aðhyllst hafa
veiðigjald, líklega haft annað vísindalegt viðmið (e. paradigm) en
algengast er nú á dögum í heimi hagfræðinnar. Arekstur veiði-
gjaldssinna og markaðsmanna, að minnsta kosti í hópi hagfræð-
inga, má ef til vill skilja sem árekstur tveggja ólíkra viðmiða, eins
og bandaríski vísindaheimspekingurinn Tómas Kuhn lýsir
þeim:33 Viðmið eru þær hugmyndir, sem vísindamaðurinn gerir
óafvitandi ráð fyrir, þær forsendur, sem hann gefur sér, þær
spurningar, sem hann spyr, þau áhugamál, sem hann hefur. Við-
mið veiðigjaldssinna er það, sem var ofarlega á baugi í byrjun 20.
aldar og kenna má við bresku hagfræðingana Artúr C. Pigou og
John Maynard Keynes. Þeir töldu, að markaðsöflin gætu vissu-
lega verið skilvirk, en ríkið yrði að hafa á þeim styrka stjórn, sem
upplýstir og óeigingjarnir stjórnmálamenn og sérfræðingar þeirra
gætu annast.34 Þegar til yrðu úrlausnarefni eins og mengun eða
sóun náttúruauðlinda, sem stöfuðu af því, að gæði væru ekki
33 T. Kuhn, The Structure of Scientific Revolutions (University of Chicago Press,
1970; 2. útg.).
34 Sbr. frægt bréf Keyness til F. A. Hayeks 28. júní 1944, eftir að Hayek hafði
gefið út Leiðina til ánauðar, sem prentuð er í Collected Writings, XXVII
(Macmillan og Cambridge University Press, Lundúnum og Cambridge 1980),
385, en gefið út á íslensku sem „Bréf til Hayeks" í Frelsinu (5. árg. 1984),
158-60.