Skírnir - 01.04.2000, Blaðsíða 204
198
TERRY GUNNELL
SKÍRNIR
McKinnells um að tekið sé tillit til fjölbreytileika átrúnaðarins og ólíkra
frásagna.
Rétt eins og Clunies Ross byrjar Lindow á því að leggja áherslu á að
það eitt sé öruggt varðandi aldur goðsagnaefnisins að það er varðveitt í
heimildum sem flestar voru skráðar á þrettándu öld, og að „það geti eng-
inn vafi leikið á hverrar trúar þeir voru sem fyrst skrásettu goðsagnirn-
ar“ (10).14 Líkt og í rannsókn Clunies Ross (og hliðstætt við verk Steins-
land 1991) er markmið gagnmerkrar bókar Lindows öðrum þræði að
„glöggva sig á stöðu goðsagnarinnar [um dauða Baldurs] í huga þeirra
Islendinga sem skráðu hana á þrettándu öld“ (38). Hins vegar er Lindow
síður umhugað um hina ættarveldislegu spurningu um þörf á lögmætum
erfingja eins og lesa má úr þeim orðum hans að íslendingar hafi „strangt
til tekið, ekki sýnt neinum konungi hollustu" á þessum tímum. Athygli
hans beinist þess í stað meira að „málefnum er varða fjölskyldu og ættar-
tengsl“ (38), og sérstaklega hvernig íslenskt „sjálfs-hjálpar“-samfélag
endurspeglast í goðsögnunum. Eins og Lindow bendir á, undir nokkrum
áhrifum frá nýlegri rannsókn Millers (1990), „beita samfélög sjálfs-hjálp-
ar ýmsum ráðum, í stað miðstýringar, til að setja niður deilur; ein tegund
þeirra, fæðardeilur, er sérstaklega veigamikil í norrænni goðafræði og er
einna greinilegust í sögunni af Baldri“ (16), sem snýst um þann vanda
sem morð innan fjölskyldunnar hefur í för með sér.
Eins og þegar er Ijóst tekur Lindow undir margar af grundvallarhug-
myndum Clunies Ross, þar á meðal að norræn goðafræði, líkt og íslend-
ingasögurnar, „fjallar, í vissum skilningi að minnsta kosti, um að koma á
fót og viðhalda stigveldi innan samfélagsins" (16), og þá vafasömu skoð-
un hennar að vanir séu lægra settir í því stigveldi (13). Hann fellst einnig
á þá megintilgátu að „þegar æsir krækja sér í jötnameyjar [sé] allt með
felldu, en ef jötnar nái svo mikið sem einni konu af ásum [sé] allt í upp-
námi“ (16). í þessari fullyrðingu er Lindow hins vegar að vísa til Njarðar
og Skaða; ekkert er sagt um forboðin brúðkaup vana og ása. Einnig má
benda á að hann heldur því fram að jötnarnir séu höfuðóvinir guðanna í
ragnarökum. Aftur á móti virðist Lindow vera fúsari til að notfæra sér
vitnisburð fornleifafræðinnar, og auk þess þær margvíslegu frásagnir,
hugtök, minni og bókmenntagreinar frá ýmsum tímaskeiðum sem Snorri
Sturluson og Saxi málspaki tóku saman og aðlöguðu á þrettándu öld, en
verk þeirra geyma einmitt ítarlegustu frásagnirnar af dauða Baldurs og
skyldum goðsögnum. Hann leggur einnig áherslu á að líta beri á þetta
efni sem „norrænt" fremur en „íslenskt", að hluta til vegna uppruna síns í
Skandinavíu og Iíka þess hve mikla áherslu hann leggur á texta Saxa (12).
Á heildina litið er aðferð Lindows nákvæmari og hefðbundnari en
aðferð Clunies Ross, og felur í sér kerfisbundnari rannsókn á öllum þeim
14 Eftirleiðis vísa öll blaðsíðutöl til verka Lindows í bók hans frá 1994, nema
annað sé tekið fram.