Skírnir - 01.04.2000, Blaðsíða 126

120 INGRID U. OLSSON OG ELSA G. VILMUNDARDÓTTIR SKÍRNIR
ins væri alls staðar sú sama á jörðinni og hvort hún hefði verið
stöðug svo þúsundum ára skipti. Þegar á sjötta tug aldarinnar
sýndu nokkrir vísindamenn fram á að 14C geislavirknin hefði ekki
verið stöðug í tímans rás og að virkni hafa og stöðuvatna er minni
af eðlilegum orsökum en andrúmsloftsins. Smám saman var farið
að nota hugtakið „geymisaldur“ um þann aldur sem höf og
stöðuvötn geyma samanborið við þann sem mælist í andrúmslofti
á sama tíma. Sjávar- og vatnasetlög greindust oft enn eldri en
geymisaldurinn sagði til um vegna mengunar, t.d. frá rofi eldri
setlaga. Þess vegna var farið að gera greinarmun á geymisaldri og
sýndaraldri. Hugtakið „eigin aldur“ er t.d. notað um þann tíma
sem liðinn er síðan árhringur myndaðist í tré. Viðarhlut er fleygt
á hlóðir, e.t.v. eftir notkun um lengri tíma. Ef leifar hans eru ald-
ursgreindar síðar, verður eigin aldur þeirra sá sami og aldur trés-
ins þegar það var fellt, að viðbættum þeim tíma sem leið þar til
hluturinn var brenndur, að því tilskildu að engin mengun hafi
komið til síðar.
Brátt kom í ljós að geislavirknin er breytileg frá einum tíma til
annars og var þá farið að nota hugtakið C-14 aldur, sem er reikn-
aður út frá hlutfallinu milli 14C geislavirkni staðalsýnis og sýnis
sem verið er að aldursgreina, auk helmingunartíma geislavirks
kolefnis. (Helmingunartími er sá tími sem það tekur geislavirkt
kolefni að minnka um helming í sýninu.) En þar sem 14C geisla-
virknin hefur verið breytileg, var byrjað á því á sjöunda áratugn-
um að nota árhringi trjáa sem viðmið á kerfisbundinn hátt. Hægt
er að aldursgreina árhringi mjög nákvæmlega með því að telja þá
og leiðrétta niðurstöðurnar, þ.e.a.s. samræma mældan C-14 aldur
sýnis og aldur samkvæmt trjáhringjatímatali og gefa hann upp
sem ár fyrir eða eftir Krists burð. Þess vegna hafa tvær aldurs-
greiningaraðferðir þróast samhliða og heldur sú þróun áfram enn
þann dag í dag. Ef C-14 aldur sýna og kvörðunarferla er ákvarð-
aður út frá sama helmingunartíma, þarf ekki að ræða nánar um
gildi hans. Það verður samt að velja staðalsýninu ártal sem telst
vera „rétt“ gildi vegna þess að geislavirknin minnkar um 1 % á 80
árum. Þá er aldur sýnis og staðalsýnis reiknaður til þessa ákveðna
árs. Arið 1950 e. Kr. varð fyrir valinu.