Skírnir - 01.04.2000, Blaðsíða 162
156
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
SKÍRNIR
fyrirtækjum annars vegar og ríkið hins vegar myndu nýta sjávar-
rentuna. Það skiptir ekki aðeins máli, hversu mikil sjávarrentan
getur orðið á hverju ári, heldur líka, hvað verður síðan um hana -
hvort hún vex í höndum manna eða minnkar. Setjum svo, rök-
ræðunnar vegna, að sjávarrenta af Islandsmiðum geti numið 10
milljörðum króna árlega. Hugsum okkur fyrst, að hún renni til
þeirra 10-20 þúsund einstaklinga, sem eiga hluti í útgerðarfyrir-
tækjum, og þeir nýti hana hver á sinn hátt, vafalaust margir til
frekari fjárfestinga. Eftir tíu ár verður þessi upphæð þá orðin 10
milljarðar króna að viðbættri upphæðinni x. Hugsum okkur síð-
an, að hinn kosturinn hefði verið tekinn og þessi upphæð runnið
í ríkissjóð. Þá hefðu þeir 33 atvinnustjórnmálamenn, sem mynda
hverju sinni meirihluta á Alþingi og ráðstafa þegar nær 200 millj-
örðum króna árlega, nýtt hana, vafalaust margir til að tryggja sér
endurkjör með misjafnlega nýtum framkvæmdum heima í héraði
eða með því að fullnægja misjafnlega brýnum þörfum háværra
hagsmunahópa. Eftir tíu ár verður þessi upphæð þá orðin 10
milljarðar króna að viðbættri upphæðinni y. Nú má spyrja, hvor
upphæðin sé líklegri til að vera hærri, x eða y. Fáir eru í vafa um
svarið. Raunar er líklegast, að y verði neikvæð tala: í höndum at-
vinnustjórnmálamanna minnki 10 milljarðarnir í dæmi okkar á
tíu árum, en í höndum hygginna einstaklinga, sem þegar hafa
sýnt með hlutabréfakaupum sínum, að þeir kunna að spara, auk-
ist hún. Þetta eru að sjálfsögðu ekki rök gegn öllum ríkisútgjöld-
um eða öllum sköttum, heldur aðeins rök fyrir því að treysta
stjórnmálamönnum ekki skilyrðislaust fyrir fjármunum fólks og
stilla skattheimtu í hóf. Kjarni málsins er þó sá, að sjávarrentan
verður einmitt meiri, ef útgerðarfyrirtæki eiga kvótana og hlut-
hafar í þeim hirða arðinn en ef ríkið reynir að gera þessa rentu
upptæka. Spurningin er því ekki, hvað verður um 10 milljarða
króna (svo að við höldum okkur við sömu töluna) í höndum
ólíkra aðila, heldur hvað verður um til dæmis 5 milljarða króna
annars vegar og 10 milljarða króna hins vegar.
Þegar hafa verið taldar tvær ástæður til þess, að veiðigjald get-
ur minnkað hagkvæmni í íslensku atvinnulífi - með því er at-
vinnugreinum mismunað, og það leiðir til verri ávöxtunar fisk-
veiðiarðsins en ella - en tvær aðrar ástæður eru jafnvel enn mikil-
vægari, þótt þær liggi ekki eins í augum uppi. Hin fyrri er, að út-