Skírnir - 01.04.2000, Blaðsíða 112
106
MAGNÚS ÞÓR ÞORBERGSSON
SKÍRNIR
umheimsins. Þjóðleikhúsið verður einn helsti farvegur, sem erlend bók-
menntaáhrif fara um inn í landið. ... Þó að Þjóðleikhúsið verði helst leik-
svið viðurkenndra verka og leikara, þar sem menningararfur er í heiðri
hafður og erfðavenjur virtar, þá eiga ungir leikarar og ung skáld einnig
að eiga þar hæli.33
Vilhjálmur styrkir hér enn frekar stöðu bókmenntanna sem mæli-
kvarða á starfsemi Þjóðleikhússins, þar sem hann lítur á húsið sem
snertiflöt íslenskrar samtímamenningar og erlendra bókmennta.
Áhrif alþjóðlegra bókmenntastrauma skulu liggja um Þjóðleik-
húsið, þar sem þeir verða metnir og lagaðir að íslenskri menningu
og hefðum, en þar á einnig að vera rými fyrir yngri kynslóðir og
nýjar hugmyndir. Þannig gæti samruni samtímans, erlendra
strauma og þjóðlegrar hefðar leitt til aukins menningarlegs þroska
þjóðarinnar. Þessi mynd Þjóðleikhússins er óneitanlega farin að
minna að einhverju leyti á hugmyndina um Þjóðleikhúsið sem
skóla, eða háskóla, eins og faðir Þjóðleikhúsið, Indriði Einarsson,
hélt á lofti í hugmyndadrögum sínum fyrr á öldinni. Slíkt mennt-
unargildi var líka áberandi í umræðunni um 1950:
Leikhús er ekki aðeins musteri leiklistarinnar, heldur og skóli, sem veita
á kennslu í hinum göfugustu námsgreinum sem um getur. Þjóðleikhúsið
á að vera almenningsháskóli hugsunarinnar, fegurðarinnar og sannleik-
ans. Engin menntastofnun starfar að æðra uppeldistakmarki.34
Samkvæmt þessum orðum voru hugmyndir manna um hlutverk
Þjóðleikhússins við opnun þess í grundvallaratriðum þríþættar:
Leikhúsið á fyrir það fyrsta að vera brú milli Islands og um-
heimsins í menningarlegum skilningi. Það á einnig að tengja hefð
við samtíma og ekki síst á það að þjóna sem menntastofnun fyrir
almenning í landinu. En myndmálið sem notað er til að skilgreina
þessi hlutverk er einnig athyglisvert, svo sem notkun orðsins
musteri, eins og í kaflanum hér á undan. Formaður þjóðleikhús-
ráðs, Vilhjálmur Þ. Gíslason, notaði t.d. hátíðlegar myndir til að
lýsa menningarlegu hlutverki hússins í hátíðarræðu sinni við
vígslu þess:
33 Vilhjálmur Gíslason 1950b:9.
34 Alþýðublaðið 20.4. 1950:5.