Skírnir - 01.04.2000, Blaðsíða 163

SKÍRNIR RÖKIN FYRIR VEIÐIGJALDI 157
gerðarmenn, sem leigja kvóta í stað þess að eiga þá, hafa ekki
lengur beinan hag af því að vinna að því og styðja það, að leyfi-
legur heildarafli á hverju ári verði ákveðinn sem hagkvæmastur.10
Oðru nær. Þar sem sumir þeirra munu stjórna vel stæðum fyrir-
tækjum og ráða yfir talsverðum tekjuafgangi, munu þeir hafa hag
af því, að leyfilegur heildarafli á hverju ári verði aukinn umfram
það, sem hagkvæmast er. Aðrir hafa ekki sérstakan hag af að berj-
ast gegn því. Sú getur þess vegna orðið niðurstaðan. I núverandi
kvótakerfi hafa íslenskir útgerðarmenn hins vegar ráðið miklu
um það, að leyfilegur heildarafli á hverju ári hefur verið ákveðinn
skynsamlega. Þeir hafa unnið með fiskifræðingum, hagfræðing-
um og stjórnmálamönnum, ekki á móti þeim. Mest er í húfi fyrir
þá. Einn meginkostur eignarréttar á náttúrugæðum er, að eigend-
ur bera ábyrgð á eignum sínum og reyna að hámarka langtímaarð
af þeim. Til þess að sjá þetta betur, getum við borið saman
ákvarðanir um leyfilegan heildarafla hvers árs á Islandsmiðum
annars vegar og í Evrópusambandinu hins vegar, þar sem útgerð-
armenn beita áhrifum sínum til þess að hækka leyfilegan heildar-
afla langt umfram það, sem skynsamlegt er. Þeir hugsa aðeins um
tímabundna afkomu fyrirtækja sinna, ekki um langtímaáhrif
veiða á fiskistofninn og markaðsaðstæður. Skýringin er sú, að
þeir líta, ólíkt íslenskum útgerðarmönnum, ekki á fiskistofnana
sem eign sína. Þar fara sérhagsmunir og almannahagsmunir ekki
saman eins og hér.* 11
Fjórða ástæðan til þess, að veiðigjald minnkaði hagkvæmni í
fiskveiðum á íslandsmiðum, er sú, að menn leita ekki af sama
kappi að nýjum og betri nýtingarkostum náttúrugæða, ef þeir
eiga þau ekki, heldur leigja af ríkinu. Nú eru fiskistofnar gæði,
sem menn taka úr, en rækta ekki, og kvótakerfið hefur að sönnu
þær æskilegu afleiðingar, að menn taka úr þessum gæðum með
sem minnstum tilkostnaði. Rányrkjunni er lokið. En nægir það?
Hvers vegna ekki að endurbæta þessi gæði? Hvers vegna ekki að
rækta fiska eins og sauði? Hvern hefði órað fyrir því, þegar
10 Ronald N. Johnson, „Implications of Taxing Quota Value in an Individual
Transferable Quota Fishery" í Marine Resource Economics (10. árg. 1995),
327-40.
11 Sbr. gagnrýni Michaels De Alessi á fiskveiðistefnu Evrópusambandsins í Fish-
ing for Solutions (Institute of Economic Affairs, Lundúnum 1998), 35-39.