Skírnir - 01.04.2000, Blaðsíða 111
SKÍRNIR
MUSTERITUNGUNNAR
105
legt er að Guðlaugur telur hinn talaða texta bókmenntaverksins
mikilvægastan í sviðslistinni. Leikhúsgestir samanstanda af áheyr-
endum, sem í leikhúsi hljóta því fyrst og síðast að teljast njótend-
ur bókmenntaverks, þ.e. talaðs bókmenntatexta. Nákvæmlega
tuttugu árum síðar rifjar Guðlaugur (enn Þjóðleikhússtjóri) upp
orð sín úr hátíðarræðunni, sem hann telur enn jafn viðeigandi
þegar skilgreina skuli hlutverk Þjóðleikhússins:
Til verkefna Þjóðleikhússins verður í aðalatriðum að gera þær kröfur, að
leikrit þau, sem sýnd eru, hafi bókmenntalegt og listrænt gildi, að flutn-
ingur þeirra sé listrænn, að þau eigi erindi til áhorfendanna og séu í því
formi, að þau nái til almennings.32
Vart er hægt að greina mun á orðum Guðlaugs frá 1950 og þess-
um orðum frá tuttugu ára afmæli Þjóðleikhússins, en þó má sjá
hér mikilvæga breytingu. Nú eiga leikritin að hafa bæði bók-
menntalegt og listrænt gildi og er greinilegt að hið bókmenntalega
á að hafa forgang, enda er það nefnt á undan hinu. Og ekki síst:
verkin skulu eiga erindi til áhorfenda. Sjónræni þáttur leikhússins
hefur vaknað hjá leikhússtjóranum eftir 20 ár.
En þegar marka átti stefnu og hlutverk Þjóðleikhússins í
menningunni við opnun þess 1950 var hinn sjónræni þáttur aug-
ljóslega ekki talinn mikilvægur. Fremur var reynt að finna leik-
húsinu góðan stað og stórt hlutverk í þeirri hefð sem fyrir ríkti í
menningunni. Eitt mikilvægasta verkefni Þjóðleikhússins var að
margra mati að tengja nútímann við hefðina. Einn þáttur í því var
að setja á svið mörg eldri íslensk leikverk og þannig tengja sam-
tímann við þjóðlega menningu. Einmitt þessi tenging við þjóð-
lega menningu er mikilvægur þáttur í Morgunblaðsgrem Vil-
hjálms Þ. Gíslasonar, sem áður var vitnað til, þar sem hann ræðir
um skyldur Þjóðleikhússins. Að hans mati átti leikhúsið jöfnum
höndum að tengja samtímann við hefðir þjóðmenningarinnar,
sem og að sýna það helsta af erlendum leikverkum:
Þó að Þjóðleikhúsið þurfi að vera þjóðleg stofnun, á það að hafa alþjóð-
lega útsýn, vandláta en hispurslausa víðsýni um leikrænar bókmenntir
32 Þjóðleikhúsið 20 ára,1970:ll.