Skírnir - 01.04.2000, Blaðsíða 208

202
TERRY GUNNELL
SKÍRNIR
kappi/hetja líkt og Skírnir eða Sigmundur (103-109), tekur ekkert með
sér til að leysa gíslinn út með (122). Litlar líkur eru á því að gísl Heljar
verði gefið frelsi.
I fimmta kafla er fjallað um Vála og hefndir sem verður að ná fram á
Heði. Lindow ræðir fyrst um það hvernig Snorri virðist hafa notfært sér
samtímahugmyndir um grið á helgum stöðum til að skýra hvers vegna
Loki og Hyrrokkin eru ekki drepin þegar í stað (131-133). I þessu sam-
hengi vega þyngra reglur um hefndarskyldu sem virðist hafa verið fram-
fylgt í fæðardeilum íslenskra fjölskyldna á miðöldum, eins og Miller
bendir á (134). Lindow vekur athygli á því að heimur jötna og guða hefur
fram að þessu einkennst af stöðugum erjum. En nú, í kjölfar morðs innan
fjölskyldunnar (sem hugsanlega var framið með hjálp blóðbróður föður-
ins), hefur skapast nýtt ástand (134) sem virðist hafa vakið sérstakan
áhuga norrænna manna þar sem það kemur einnig fyrir í Hamðismálum,
Reginsmálum, Ásmundarsögu kappabana og öðrum verkum, og jafnvel
fyrr, utan Norðurlanda í Hildibrandsljóði og Bjólfskviðu (137-143). Og
Lindow segir: „Þetta eru aðstæður þar sem goðsögn (ég nota hugtakið í
víðum skilningi) gerir manni kleift að rannsaka flókin félagsleg málefni
og veita upplýsingar um annars hulinn veruleika" (145). I frásögnum
Snorra og Saxa er Óðinn nauðbeygður til að leita út fyrir hóp guðanna
eftir hjálp (eins og hann hafði gert áður þegar hann fór til fundar við
Gunnlöðu og reyndi með Billings mey: 154), og tekst að skapa Vála
(Bous) með Rindi. I báðum frásögnum er lítið gert úr hefndinni sjálfri
(157). Snorri virðist hafa meiri áhuga á fjötrun Loka, þótt vafi leiki á
hvort hún hafi ávallt tengst dauða Baldurs (161).19 Það mikilvægasta við
fjötrunina, að sögn Lindows (163), er hvort Loki nær að losa sig. Reynd-
ar virðist fjötrun (sbr. frásögnina af netinu og þegar eistu Loka eru bund-
in við skegg geitar) hafa verið algengt minni í goðsögnum tengdum
Loka.
I lokakaflanum er athyglinni beint að ragnarökum, sem að mati
Lindows tákna endalok gallaðs stéttskipts samfélags sem lotið hefur
reglum um fæðardeilur. Samfélagið verður til með því að synir myrða
föður sinn og það líður undir lok með því að bræður berjast (170-171). I
draumum og gefi til kynna að bæði verkin tilheyri sama stofni (112-115).
Einkum séu áhugaverðir hinir dramatísku þættir þar sem framrásin færist á
milli þriggja meginbakgrunna, og blandar saman og minnkar persónur í hag-
nýtum tilgangi (við væntum Gymis á sama hátt og við væntum Heljar í Bald-
urs draumum, en fáum hvorugt, a.m.k. í fyrstu). Sjá einnig Gunnell
1995:247-255 um Skírnismál.
19 Aðrir hugsanlegir glæpir eru tengdir stríðinu á milli ása og vana, dráp á þjón-
um (sem minnst er á í prósakynningu á Lokasennu) og rógburði guðanna
(Lokasenna) (163).