Skírnir - 01.04.2000, Blaðsíða 68

62
ATLI HARÐARSON
SKÍRNIR
fræði, eða því þjóðfélagi sem hún bar uppi, hafi verið ógnað þegar sagan
var saman sett. Svo skýru ljósi verður naumast varpað á aðstæður nema
þær séu að nokkru leyti séðar utan frá, eða af þeim sem veit að annað er
til.25
í Heimskringlu segir Snorri sögu hinna fyrstu Noregskonunga en
hetjur sögunnar eru ekki kóngarnir heldur höfðingjarnir sem
stóðu uppi í hárinu á þeim, menn eins og Erlingur Skjálgsson og
Hrærekur Dagsson, sem endaði ævina á bænum Kálfskinni í
Eyjafirði. I frásögn sinni af þessum mönnum er Snorri öðrum
þræði að tala máli fóstra síns gegn þeim sem héldu fram hug-
myndinni um sverðin tvö:
Þá segir Hrærekur...: „En er Ólafur [Tryggvason] þóttist fullkominn að
ríki þá var fyrir honum engi maður sjálfráði. Gekk hann við freku að við
oss smákonungana að heimta undir sig þær skyldir allar, er Haraldur
hinn hárfagri hafði hér tekið, og enn sumt frekara en að síður voru menn
fyrir honum sjálfráða að engi réð á hvern guð trúa skyldi. En er hann var
frá landi tekinn þá höfum vér nú haldið vináttu við Danakonung og höf-
um vér af honum traust mikið haft um alla hluti er vér þurfum að krefja
en sjálfræði og hóglífi innanlands og ekki ofríki“.26
Erlingur Skjálgsson gerði um sumarið brullaup sitt og var þar allmikið
fjölmenni. Þar var Ólafur konungur. Þá bauð konungur að gefa Erlingi
jarldóm.
Erlingur segir svo: „Hersar hafa verið frændur mínir. Vil eg ekki hafa
nafn hærra en þeir. Hitt vil eg þiggja konungur af yður að þér látið mig
vera mestan með því nafni hér í landi.“27
Það er eins og Hrærekur álíti kónga heldur til óþurftar og Erling-
ur virðist hafa talið lítinn sóma að þiggja nafnbót af konungi,
hann vildi vera fremstur meðal jafningja og ekkert umfram það.
Heimskringla er full af tilsvörum, ræðum og hálfkveðnum
vísum sem gera lítið úr konungum en hampa sjálfstæðum höfð-
ingjum. Þar er ekki haldið fram neinum rökum með konungs-
valdinu, sögupersónum þvert á móti lögð í munn rök gegn því:
25 Vésteinn Ólason 1998:163.
26 Snorri Sturluson (Heimskringla) 1991:281-282.
27 Sama rit, 207.