Skírnir - 01.04.2000, Blaðsíða 192
GREINAR UM BÆKUR
TERRY GUNNELL
Enn er rýnt í gullnar töflur
Nýjar rannsóknir á norrœnni
goðafrœði í aldarlok
Margaret Clunies Ross. 1994 og 1998. Prolonged Echoes. Old Norse Myths in
Medieval Northem Society. I: The Myths og II: The Reception of Norse
Myths in Medieval Iceland. The Viking Collection: Studies in Norse Civi-
lisation, 7. og 10. bindi. Óðinsvéum.
John Lindow. 1997. Murder and Vengeance among the Gods. Baldr in Scandi-
navian Mythology. FF Communications, bindi CXVI.2. Nr. 262. Helsinki.
John McKinnell. 1994. Both One and Many. Essays on Change and Variety
in Late Norse Heathenism. Róm.
ALKUNNA er að ritaðar frumheimildir um norræna goðafræði, sem aðal-
lega er að finna í eddukvæðum, dróttkvæðum, í Snorra-Eddu og í verk-
um Saxa málspaka, eru af skornum skammti, eða eins og John Lindow
(1997:12) bendir á: „Því mætti koma öllu fyrir í einni stórri bók.“ Þessar
heimildir taka hins vegar oft og tíðum á sig mynd torræðna vísana, til
dæmis hin margvíslegu guðaheiti sem koma fyrir í nafnaþulum og kenn-
ingum. Hvers vegna er Hænir t.d. kallaður „fet-Meili“ í Haustlöng en
rætt um hann sem „enn langa fót“ og „aurkonung" í Skáldskaparmálum
(Snorri Sturluson 1926:84)? Hví er sverð kallað „Heimdallar höfuð“?
Snorri Sturluson skýrir hið síðarnefnda með því að segja að „svá er sagt,
at hann var lostinn mannz-höfðu í gögnum“ (Snorri Sturluson 1926:83),
en er þó augljóslega ekki sannfærður um sannleiksgildi þessa sjálfur.
Greinilegt er að hann hefur ekki haft aðgang að viðkomandi goðsögn.
Það er með öðrum orðum mikið svigrúm fyrir vangaveltur á þessu rann-
sóknarsviði, enda hafa fræðimenn úr ýmsum greinum glímt við þetta
viðfangsefni í tímans rás og reynt að brjóta það til mergjar.
Settar hafa verið fram heildarskýringar sem byggja meðal annars á
vísunum til náttúrufyrirbæra, helgiathafna sem kunna að hafa verið iðk-
aðar að fornu, indóevrópsks uppruna, keltneskra áhrifa, klassísks lær-
dóms og kristni. Engin þessara skýringa hefur hins vegar reynst full-
komlega ásættanleg. (Almennt yfirlit yfir eldri rannsóknir er í Lindow
1985 og 1988; sjá einnig Simek 1993.) Snorri var auðvitað sjálfur við
sama heygarðshornið þegar hann samdi Gylfaginningu og Skáldskapar-
mál. Hann hugðist ekki aðeins skrá og flokka það efni sem hann hafði
aðgang að, heldur einnig, einkum í Gylfaginningu, móta úr því heild-
Skírnir, 174. ár (vor 2000)