Skírnir - 01.04.2000, Blaðsíða 97

SKÍRNIR
MUSTERITUNGUNNAR
91
íslenskt leikhúslíf hafði beðið þessa dags með óþreyju í ára-
tugi. I fyrsta sinn var til leikhús í landinu sem byggt var sem slíkt,
búið öllum þeim tæknibúnaði og aðstöðu sem nauðsynlegt er
hverju alvöru leikhúsi, og loksins hafði íslenskt leikhúsfólk feng-
ið verðskuldaða viðurkenningu á áratugalöngu „áhuga“-striti
sínu: þann 20. apríl 1950 má segja að hinn íslenski atvinnuleikari
hafi orðið til.1 Þannig breyttust allar aðstæður til að iðka leiklist á
Islandi á einni nóttu, enda höfðu menn skömmu áður horft til
þessa dags björtum augum:
Álögum verður létt af leiklistinni. Nú verður loks unnt að bjóða til
landsins færustu erlendum leiklistarmönnum, án þess að bera kinnroða
fyrir starfsskilyrðunum, og þannig skiftast á við aðrar þjóðir um leik-
gesti og leikstjórn. Verður það aðeins eitt hinna fjölbreyttu verkefna, er
bíða hins íslenzka Þjóðleikhúss.2
En hrifningin yfir leikhúsinu átti ekki eingöngu rætur sínar að
rekja til breyttra aðstæðna leiklistar í landinu, heldur vakti bygg-
ingin sjálf ekki síður aðdáun. Guðjón Samúelsson, arkitekt húss-
ins, hannaði bygginguna þaiinig að hún átti að minna sem mest á
bústað álfa eða ævintýrahöll úr íslenskum þjóðsögum. Stuðla-
bergsmyndanirnar, jafnt utan á húsinu sem inni í áhorfendasaln-
um, minntu á hamraborgir og í efnisnotkun vísaði Guðjón einnig
í íslenska náttúru, með því að nota steintegundir sem taldar voru
séríslenskar við bygginguna, s.s. hrafntinnu í múrhúð hússins.
Þannig var byggingin sjálf bundin þjóðtrúnni, sagnaarfleifðinni,
landinu sjálfu og þá um leið þjóðarvitundinni.
Og það er ekki ofsögum sagt að biðin eftir þessari hátíðlegu
stund, þegar húsið yrði loks vígt, hafi verið löng og erfið. Arið
1907 skrifaði Indriði Einarsson grein í Skírni um nauðsyn þjóð-
leikhúss. Arið 1923 var lögð fram tillaga á Alþingi um byggingu
hússins, sex árum síðar voru teikningar af því birtar og skömmu
eftir það hófust framkvæmdir. Samkvæmt áætlun átti húsið að
1 Reyndar höfðu surair leikarar verið á föstum launum áður en Þjóðleikhúsið
tók til starfa, t.d. Lárus Pálsson, en með Þjóðleikhúsinu varð í fyrsta sinn til
öruggur grundvöllur fyrir leiklist sem atvinnugrein á íslandi.
2 Hörður Bjarnason 1947:108-109.