Skírnir - 01.04.2000, Blaðsíða 159
SKÍRNIR
RÖKIN FYRIR VEIÐIGJALDI
153
auðlindaskattinn, eins og Ragnar Árnason, prófessor í fiskihag-
fræði, hefur sýnt fram á.6 Til þess að geta reiknað út rétta upphæð
á hvern gjaldanda hefði fiskistofa eða sambærileg opinber stofnun
orðið að hafa allar upplýsingar um aflatölur einstakra útgerðar-
fyrirtækja, afkomu þeirra, aðstöðu og áætlanir og um ástand
fiskistofna og aflahorfur og um aðstæður og horfur á fiskmörk-
uðum og ávöxtunarkröfu og fyrningarstuðla á fjármagnsmörkuð-
um. Skatturinn hefði enn fremur orðið að verða misjafn eftir fyr-
irtækjum og breytilegur eftir síbreytilegum aðstæðum. Þetta
verkefni var greinilega ofvaxið hverri einustu opinberri stofnun,
hversu vel búin sem hún hefði verið mönnum, tölvum og öðrum
tækjum. Annar galli á hugmyndinni um auðlindaskatt var, að hún
var vart framkvæmanleg af stjórnmálaástæðum. Helmingur báts-
eigendanna, átta af sextán í dæmi okkar, hefði vitaskuld ekki tek-
ið því þegjandi og hljóðalaust ásamt starfsfólki sínu, lánardrottn-
um og þingmönnum, að verða á einum degi að hætta að fullu og
öllu veiðum, sem þeir hefðu lagt í stórkostlegt fjármagn, sem ekki
var nýtanlegt annars staðar, og aflað til sérstakrar kunnáttu, sem
ekki heldur var nýtanleg annars staðar. Þetta var óraunhæf skrif-
borðslausn. Að sönnu geta hagfræðingar fært til eða þurrkað út
línur og punkta á mynd, sem þeir teikna með krít á töflu inni í
skólastofu, en þeir geta ekki á sama hátt fært til eða þurrkað út
fólk og fjármagn úti í atvinnulífinu. Þriðji gallinn á hugmyndinni
um auðlindaskatt var, að hún var óþörf. Til var miklu einfaldara
ráð til lausnar sama vanda. Það var að úthluta endurgjaldslaust
bátseigendunum sextán, hverjum og einum, hlutdeild úr leyfileg-
um hámarksafla hvers árs miðað við aflareynslu, en leyfa frjálst
framsal slíkrar aflahlutdeildar eða kvóta. Þar eð vandinn var
einmitt sá, að sextán bátar voru að veiða afla, sem átta bátar hefðu
eins getað veitt, höfðu átta betur stæðu bátseigendurnir ærinn hag
af því að kaupa kvóta af hinum átta verr stæðu og flytja þá yfir á
báta sína til þess að geta nýtt þá betur. Afleiðingin yrði þá að lok-
um sú, að bátum að veiðum fækkaði úr sextán í átta í friðsamlegri
þróun, þar sem þeir, sem síst áttu erindi á miðin eða vildu af ein-
hverjum öðrum ástæðum hætta veiðum, hefðu ekki verið hraktir
6 Ragnar Árnason, „Minimum Information Management in Fisheries" í Cana-
dian Journal of Economics (23. árg. 1990), 630-53.