Skírnir - 01.04.2000, Blaðsíða 176

170
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
SKÍRNIR
upplýsinga um málið. Sama upphæðin er misjöfn í augum manna,
eftir því hversu mikið er í húfi fyrir þá sjálfa. „Gróðinn" dreifist á
fáa, en „tapið“ á marga. Þótt mikill meirihluti kjósenda svari því
játandi í skoðanakönnun, að hann geti hugsað sér að leggja veiði-
gjald á útgerðarmenn og nota í eigin þágu, þarf það því síður en
svo að verða raunin. Því er við að bæta, að menn, sem vilja frið,
ættu líklega ekki að gera auknar ráðstöfunartekjur ríkisins að
helsta baráttumáli sínu. Því meira sem er til skiptanna úr ríkis-
sjóði, því harðari verður einmitt baráttan um skiptinguna. Ótal
hagsmunahópar rísa þá upp og nota fé og tíma til að hafa áhrif á
þá stjórnmálamenn og embættismenn, sem sjá um skiptinguna.
Verið getur, að fyrirhöfn þeirra verði að lokum jöfn því, sem þeir
fá í sinn hlut.32 I stað þess að útgerðarmenn sói þá hugsanlegum
fiskveiðiarði með því að nota sextán báta, þar sem átta hefðu dug-
að, rennur hann (eða það af honum, sem ríkið getur náð í) í ríkis-
sjóð, þar sem hagsmunahópar sóa honum í starfsemi sína. Sóun á
landi tekur þá við af sóun á sjó!
Skökku skýtur við
Rökin fyrir veiðigjaldi eru veik. Þau virðast líka skjóta skökku
við nú í lok 20. aldar, þegar þjóðir heims hafa unnvörpum horfið
frá þjóðnýtingu og háum sköttum sakir fenginnar reynslu. A eyju
norður í Dumbshafi rís þá skyndilega upp hópur manna, sem
halda vill í þveröfuga átt, þjóðnýta fiskistofna og leggja háa skatta
á aðalatvinnugrein landsins! Hvernig stendur á því, að veiðigjald
nýtur fylgis ýmissa gáfaðra og góðviljaðra manna, þar á meðal
nokkurra virtra hagfræðinga? Ein ástæðan kann að vera sú, að
veiðigjaldssinnar hafa ekki hugsað málið nógu vel, ekki seilst
nógu djúpt, ekki skyggnst nógu víða. Þeir hafa tekið eftir því, að
talsverður arður hefur myndast í fiskveiðum, en gera sér ekki
fulla grein fyrir því, að sá arður er ekki tekinn af neinum, heldur
32 Hagfræðingar hafa síðustu áratugi tekið að gefa gaum því, sem þeir kalla
keppni að aðstöðuhagnaði (e. rent-seeking). Þetta er viðleitni hagsmunahópa
til að afla sér tekna með því að skapa sér aðstöðu í krafti stjórnmálaáhrifa.
Góð dæmi gætu verið tollvernd landbúnaðarafurða og niðurgreiðsla á miðum
á söngleiki.