Skírnir - 01.04.2000, Blaðsíða 201

SKÍRNIR
ENN ER RÝNT í GULLNAR TÖFLUR
195
(264) , „holdgervingur forboðnustu félagslegra samskipta í samfélagi
hinna norrænu goða“ (263). Hinir guðirnir viðurkenna Loka einungis
vegna þess að móðir hans var gyðja (sem er ástæða þess að hann er skírð-
ur í höfuðið á henni, samkvæmt Clunies Ross, 64). Honum er hér einnig
lýst sem holdtekju allrar togstreitu: hann er guð, jötunn og faðir dýrs-
legra undirheimaafla sem hafa það að markmiði að eyða heimsbyggðinni
(265) ‘
Umfjöllunin um Loka leiðir að síðustu til athugunar á dauða Bald-
urs, sem Clunies Ross (líkt og Lindow) telur að Islendingar á miðöldum
hafi fyrst og fremst metið út frá þeim „óþægilegu aðstæðum sem morð
innan fjölskyldunnar skapar“ (271-272), þar sem sómasamleg hefnd er
óhugsandi. Hins vegar leggur Clunies Ross meiri áherslu en Lindow á
„kreppu í erfðaröð innan ættarinnar" (273), þar sem Óðni tekst ekki að
sigrast á dauðanum með því að búa til fullkominn erfingja. Ennfremur
var það Loki sem hindraði þau áform, en samkvæmt Clunies Ross átti
hann engin börn með Sigyn (Clunies Ross virðist hér gleyma Narfa og
Nara/Vála og Nála) og skepnur þær sem hann átti með Angurboðu voru
einangraðar og þannig ófærar um að auka kyn sitt. Goðsögnin í heild
sinni er öðru fremur túlkuð með hliðsjón af misheppnaðri tilraun guð-
anna til að ráða við náttúrleg öfl dauðans og örlaganna sem þeir hafa af-
neitað frá upphafi (277).
Þegar á heildina er litið, verður að telja fyrra bindi Prolonged Echoes
mikilvægt framlag til rannsókna á fornnorrænni goðafræði. Bókin er vel
studd heimildum og í senn upplýsandi, innblásin og vekjandi. En eins og
allar bækur, þar sem gerð er tilraun til að setja fram heildartúlkun eða al-
menn líkön fyrir ákveðinn flokk goðsagna, þá há alhæfingar verkinu
nokkuð, auk þess sem sums staðar er reynt að þröngva brotunum í of
þröngt skapalón. I þessu sambandi má benda á óútkljáðar spurningar
sem valdið gætu vandkvæðum og varða hugsanlegt jötuneðli Mímis (ef
hann var jötunn, af hverju bjó hann þá í Ásgarði? sjá nmgr. 9); það að
jarlarnir frá Hlöðum skuli hafa dýrkað Skaða sem eiginkonu Óðins (gátu
jötnar verið dýrkaðir sem guðir samkvæmt kenningum Clunies Ross?)
(67-68 og 126-127); það að Heimdallur gæti hafa tilheyrt vönum (stund-
uðu vanir þess háttar skapandi iðju og sjálfsfórnir?) (176-177) eða að
vanir virðast hafa átt skilgetin börn með jötnum (275, sjá einnig 136),
sem Snorri, megin þrettándu aldar heimild Clunies Ross, ræðir að sjálf-
sögðu í umfjöllun sinni um Fjölni í Ynglingasögu.
Veikleiki þeirrar kenningar að allir jötnar hafi talist til óæðri kyn-
þáttar sem líta skyldi niður á kemur einnig í ljós þegar við hugum að
þeim upplýsingum sem við höfum um Þjaza, Ægi og Hymi. Höll Þjaza,
Þrymheimur, er talin upp meðal heimkynna guðanna á eftir höll Óðins í
11. erindi Grímnismála. Ennfremur, eins óheppilegt og það má vera,
virðist sem að jarlarnir frá Hlöðum reki ættir sínar til Þjaza (sjá til dæmis