Skagfirðingabók - 01.01.1967, Blaðsíða 23

ÞÁTTUR JÓNS BENEDIKTSSONAR Á HÓLUM
syni innlausnarrétt til hennar aftur fyrir sama verð í næstkomandi 10
ár, verði þeim svo lengi lífs auðið." Af landsyfirréttardómi frá 1854
er ljóst, að þá á sr. Benedikt enn Víkingavatn. Mun hann þá einnig
hafa átt Lón í sömu sveit. Og ekki sést í þingeyskum veðmálabókum,
að þessar jarðir hafi verið seldar á árunum 1852—1868, að báðum þeim
árum meðtöldum. Má því ætla, að þær hafi gengið í arf til Jóns. 1850
tæmdist sr. Benedikt arfur frá Mælifelli. Sr. Jón Konráðsson var auð-
maður að löndum og lausafé. Sr. Halldór á Sauðanesi lézt árið 1869.
Barst Jóni Benediktssyni þá arfur þaðan, vafalaust ríflegur, því að sr.
Halldór bjó ágætu búi. Ekki er mér þó kunnugt um fasteignir hans.
Hefur Jóni því verið mikið fé í hendur komið um 1870. Vita má,
þótt móðir hans byggi á hluta af Hólum, unz hún lézt 30. júlí 1877,
þá sat hún í óskipm búi, og mátti Jóni vera tiltækt fé úr búi hennar,
er hann vildi. Árin um og eftir 1870 er framtal Jóns Benediktssonar
óbreytt, 20-23 hundruð, en fer fljótlega minnkandi. 1874 telur hann
fram 1514 hdr., 1876 hefur það lækkað niður í 10 hdr., 1877 er það
IIV2 hdr., en hækkar svo eftir fráfall móður hans og er 16 hdr. árið
1878. Síðasta árið, sem hann bjó á Hólum, var framtal hans 12 V2 hdr.
Margir hafa undrazt það, með hverjum hætti Jóni gat eyðzt fé svo
fljótt sem raun varð á. Hólaauður var talinn svo mikill, að óhugsandi
væri annað en hann entist einni kynslóð. En eyðingaröflin voru margs-
háttar. Sjálfur var Jón ekki mikill starfsmaður. Aldrei gekk hann að
slætti á sumrin, en vann þó að heyþurrkun og heimflutningi heys af
engjum. Hann var lítill hirðumaður og enn minni stjórnandi. Kona
hans var ekki heldur búsýslukona, þótt góð húsmóðir væri hún hjúum
sínum. Sat hún oft með vinnukonunum að kaffidrykkju á kvöldin og
fram á nætur, en vinnudagar urðu tíðum ódrjúgir. Á Hólum var jafnan
margt manna, auk þess gestir og „gangandi." Varð því uppgangssamt
í búi. Um gestrisni Jóns er áður getið. Fór hann þar sízt eftir mann-
virðingum. Hafa mér tjáð það kirkjugestir á Hólum frá árum Jóns
þar, að öllum tæki hann vel jafnan, þó börnum bezt. Var hann einkar
barnelskur. Margir óhlutvandir menn gerðust til þess að auðgast á
viðskiptum við Jón, því að hann var ekki séður eða athugull í kaupum
og sölu. Svo var um vinnumenn hans, nágranna og jafnvel þá, sem f jær
bjuggu. Falleg folöld og sérkennilega litar kindur keypti hann oft
21