Jón á Bægisá - 01.12.2010, Page 78

Jean-Paul Vinay &Jean Darbelnet-ÁslaugAnna Þorvaldsdóttir
miklum flýti, o.s.frv. Þetta samræmi í skilaboðum og aðstæðum er þeim
mun áhugaverðara hér þar sem ekkert merkingarlegt tákn virðist takmarka
merkingu make.
I dæmunum sem nefnd eru hér ofar verður samband á milli aðstæðna
og skilaboða næstum sjálfkrafa sökum tíðra endurtekninga slíkra tilvika
og vegna þess hversu tiltölulega einföld þau eru.™ Á hinn bóginn má finna
tilfelli þar sem aðstæðurnar, séu þær nauðsynlegar til skilnings, kallast ekki
endilega fram af skilaboðunum þar sem þau eru ekki viðsnúanleg.1 Þannig
getur Yon’re coming home eins þýtt „Þú ert alveg að ná því“ eins og „Þú ert
að koma heim“; Let it stand getur átt við te: „Látið það trekkjast“, en kallar
alveg eins á leiðréttingu á prenti: „Ekki taka tillit til leiðréttingarinnar", eða
umræðu um samningsákvæði: „hlaupum yfir þetta“ — að ekki sé minnst á
það ólíklega: „Láttu það standa!“
Það er athyglisvert að oftast þolir tungumálið ekki þessa tvíræðni í
formgerðinni og kemur inn með merki sem gerir kleift að vísa eingöngu til
ákveðinna aðstæðna, sbr. muninn á milli Smith called this morning (tvíræð
skilaboð fyrir Breta; hringdi hann eða kom í heimsókn?) og Smith called
here this morning, sem eru fullkomlega skýr skilaboð, því ekki getur verið
um annað að ræða en gest. Fyrir Ameríkana er tvíræðni kannski ekki til
hér sem myndi segja stop by fyrir passer chez [koma við hjá]. Þvert á móti
stafar hin raunverulega tvíræðni af því sem Iesanda upprunalegu aðstæðn-
anna er ókunnugt um. 1 bók um fornleifarannsóknir á Stóra-Bretlandi, til
dæmis, má lesa: Accordingly, in August yy, he (Julius Caesar) made a start by
crossingjrom Boulogne with some 10,000 men, o.s.frv.
Til þess að skilja þessa setningu verður að bæta upp staðfræðilegar for-
sendur sem gefnar eru í skyn og endurgera Ermarsundið; hér má skynja að
setningin var skrifuð af eyjarskeggja og út frá hans sjónarhorni. Þetta sama
viðhorf hvetur Englendinga til að kalla vestanverða Evrópu The Continent,
þannig að dag einn þegar þokan lá yfir Ermarsundinu mátti lesa í dagblöð-
unum í London: Continentcut off, sem að sjálfsögðu myndi þýða: „England
einangrað (frá meginlandinu) vegna þoku“. Það er eftirtektarvert að þessi
tiltekna merking continent er jafnvel orðin að málvenju í Bandaríkjunum,
þannig að oftast þarf að þýða Evrópa. Þetta orð getur í sumum tilfellum
táknað meginland Norður-Ameríku, aðstæðurnar einar eða samhengið
getur vísað okkur á rétta túlkun.
Utskýring með hliðsjón af aðstæðum er því eitt af þeim verkefnum
þýðandans sem er hvað mest vandmeðfarið. Til að leysa það er einungis ein
leið fær, þ.e. meta-málvísindaleg þekking. Þar sem hið síðarnefnda veltur,
þegar allt kemur til alls, á þekkingu mannsins, lífsviðhorfi hans og um-
I Þýðing á réversibilité.
76
á J)Say/óá — Tímarit um þýðingar nr. 14 / 2010