Jón á Bægisá - 01.12.2010, Page 99

Sendibréf um þýSingar (1510)
Sjá þó ekki að það er samt sem áður í samræmi við merkingu textans og
þegar maður vill yfírfæra hann á skýra og volduga þýsku þá tilheyrir það
þarna, því ég ætlaði mér að tala þýsku, hvorki latínu né grísku, þegar ég tók
mér fyrir hendur að þýða yfir á þýskt mál. En það er háttur okkar þýsku
tungu þegar hún talar um tvo hluti þar sem maður játar öðrum en neitar
hinum þá þarfnast maður orðsins solum „einn saman, aðeins, eingöngu“
á móti orðinu „ekki“ eða „enginn“. Eins og þegar maður segir: „Bóndinn
kemur aðeins1 með korn og enga peninga. Nei, ég á sannlega ekki peninga
núna, heldur eingöngu korn. Ég hef aðeins borðað og enn ekki drukkið.
Ertu eingöngu búinn að skrifa og ekki lesa yfir?“ Og því um lík dæmi eru
óteljandi í daglegu máli.
Þó svo þessi talsmáti sé ekki hafður í latnesku eða grísku máli, þá
er það svo í þýskri tungu og það er hennar háttur að hún bætir innxxxii
orðinu „aðeins, eingöngu eða einn saman“ til þess að gera orðið „ekki“
eða „enginn“ klárara og skýrara. Því þó ég geti líka sagt: „Bóndinn kemur
með korn og enga peninga“ þá hljóma orðin „enga peninga“ ekki eins
klár og skýr eins og þegar ég segi: „Bóndinn kemur aðeins með korn og
enga peninga"; og hjálpar hér orðið „aðeins“ orðinu „enga“ til þess að úr
verði klárt og skýrt þýskt mál. Því maður áxxxiii ekki að spyrja latneska
bókstafinn um hvernig tala skuli þýsku, eins og þessir asnar gera, heldur á
maður að spyrja móðurina á heimilinu, börnin úti á götu, almúgamanninn
á markaðnum, lesa orðin af vörum þeirra og hafa talsmáta þeirra til
fyrirmyndar við þýðingar; þá munu þau skilja og taka eftir að maður talar
þýsku við þau.
Þannig einnig þegar Kristur segir: „Ex abundántia cordis os lóquitur.“2
Ef ég fylgdi hætti asnanna, þá legðu þeir bókstafina fyrir mig og þýddu
svona: Aus dem Uberfluss des Herzens redet der Mund,XXX1V [Af ofgnótt
hjartans talar munnurinn.] Segið mér, er þetta mælt mál á þýsku? Hvaða
Þjóðverji skilur slíkt? Hvers konar fyrirbæri er ofgnótt hjartans? Svona tal-
ar enginn Þjóðverji, það væri ekki nema hann vildi segja að þetta þýði að
einhver sé of örlátur eða sé hugrakkur; en það hljómar heldur ekki rétt, því
„ofgnótt hjartans" er ekki þýska, fremur en þetta er þýskt orðalag: Ofgnótt
hússins, ofgnótt kakalofnsins, ofgnótt bekkjarins, heldur segir móðirin á
heimilinu og almúgamaðurinn: Wes das Herz voll ist, des gehet der Mund
iiber. [Það er tungunni tamast sem hjartanu er kærast.] Þetta er að tala
góða þýsku, sem ég hef kappkostað, þó ég hafi því miður ekki alltaf náð
1 Þýð.: Aðeins = bara.
2 Þýð.: I íslensku þýðingunni er farið nákvæmlega eins að og Lúther fordæmir hér á eftir!
Matteusarguðpsjall 12:34 — ÍB’°7> NT bls. 19: „Þér nöðrukyn, hvernig getið þér, sem
eruð vond, talað gott? Af gnægð hjartans mælir munnurinn."
tz U3ay/'oá — Ég kann að þýða; það kunnið þið ekki.
97