Tímarit Máls og menningar - 01.03.2014, Page 128

D ó m a r u m b æ k u r
128 TMM 2014 · 1
myndastofunni, þá tóku þeir sér oftlega
til fyrirmyndar mannamyndir helstu
portrettmálara 19. aldar í Frakklandi,
Þýskalandi og Danmörku. Er það ekki
undursamlegur vitnisburður um sam-
hengi sjónlistasögunnar þegar ljósmynd
af norðlenskri bóndakonu endurspeglar
frægt portrettmálverk eftir Ingres af
prinsessunni af Broglie (1853)? Sömu-
leiðis bendir ýmislegt til þess að lands-
lagsljósmyndarar á borð við Sigfús
Eymundsson hafi haft áhrif á vinnu-
brögð frumherja okkar í myndlist.
Og er þá komið að eiginlegu tilefni
þessarar greinar, nýrri bók Ingu Láru,
„Sigfús Eymundsson, Myndasmiður“,
sem Þjóðminjasafnið gaf út á síðasta ári.
Hér er á ferðinni annað tímamótaverk
höfundar, því þótt Almenna bókafélagið
hafi áður gefið út bók um Sigfús árið
1976, með texta eftir Þór Magnússon, þá
nýtist áratuga rannsóknarvinna Ingu
Láru til ítarlegri umfjöllunar um ljós-
myndir Sigfúsar en áður hefur sést.
Meðal helstu nýmæla bókarinnar er að
gerð er tilraun til að skilja á milli ljós-
mynda Sigfúsar annars vegar og Daníels
Daníelssonar, sem annaðist rekstur ljós-
myndastofu þess fyrrnefnda að mestu
leyti frá því um 1890 og fram yfir alda-
mótin 1900. Hins vegar er ofsagt að það
sé hér gert fyrir fullt og fast, eins og
Margrét Hallgrímsdóttir þjóðminjavörð-
ur gefur í skyn í formála bókarinnar.
Inga Lára tekur einmitt fram (bls. 27) að
slíkur aðskilnaður sé nánast ógerlegur,
t.a.m. séu 219 ljósmyndaplötur af stofu
Sigfúsar þess eðlis að ekki verði séð hvor
þeirra félaga hafi tekið þær.
Allt um það er hér að finna fleiri hlið-
ar á ljósmyndaranum en menn hafa áður
þekkt. Fjallað er ítarlega um uppruna
Sigfúsar í Vopnafirði, „útrás“ hans til
Noregs og Danmerkur á yngri árum og
margvíslega athafnasemi hans í tímans
rás, (ferðaþjónustu, umboðsmennsku,
bókaverslun, prentsmiðju, framkvæmda-
stjórn Alþingshátíðar 1874, setu í banka-
ráði o.fl.). Alls staðar er Sigfús „að reina
að bjarga [sér] uppá allan máta“, eins og
hann segir í bréfi til Jóns Sigurðssonar
árið 1872. Vitaskuld er ljósmyndun hans
þó fyrirferðarmest í bókinni. Hér fær
hún þá meðhöndlun og umgjörð sem
hún verðskuldar og er í því sambandi
sérlega lofsverður tæknilegur þáttur
Ívars Brynjólfssonar ljósmyndara.
Inga Lára rekur stuttlega þróunarsögu
ljósmyndunarinnar í landinu, tilurð
mannamyndahefðar, tilkomu visit-
mynda og myndaalbúmsins, sem varð
fljótt stofustáss á betri heimilum; lýsir
hún yfirburðastöðu Sigfúsar á þessum
vettvangi, þökk sé elju hans, framtaks-
semi og viðskiptaviti. Fyrir utan flokkun
og greiningu á mannamyndum Sigfúsar
gerir Inga Lára að umtalsefni eftirtökur
hans á gömlum ljósmyndum, málverk-
um og teikningum af merkum Íslend-
ingum, að viðbættum eigin myndum af
alþingsmönnum og embættismönnum.
Hér, eins og oft áður, stjórnaðist Sigfús
bæði af viðskiptahagsmunum og þjóð-
rækni. Myndirnar fjöldaframleiddi hann
og seldi á stofu sinni, en gerði sér um
leið grein fyrir sögulegu gildi þeirra, sá
raunar fyrir sér sérstakt mannamynda-
safn þjóðarinnar. Í dag eru margar
teikningar Sigurðar Guðmundssonar
einungis til í eftirtökum Sigfúsar.
Draumurinn um Ísland
Merkur kafli í bókinni nefnist Draum-
urinn um Ísland í myndum, sem kemur
rakleitt inn á þátt íslenskra ljósmyndara
í mótun nýrrar landslagssýnar. Þar er
Sigfús einnig leiðandi, því eins og Þór
Magnússon segir í bók sinni, varð hann
„fyrstur ljósmyndara til að taka hér úti-
myndir að ráði og hélt því áfram alla
tíð“. Markverðasta framlag Sigfúsar til
nýrrar fagurfræðilegrar og þjóðræknis-