Rauðka : úrval úr Speglinum - 01.06.1944, Page 36

150 QT. . (xi. i6.)
Líklega standa margir í þeirri skökku mein-
ingu, að það sé ekki nema nú á tímum, sem vit-
lausir menn ráða mestu um velferð þjóðar vorrar,
<og er sannarlega kominn tími til að leiðrétta þann
misskilning. Sá maður, sem Reykjavík á höfuð-
staðartilveru sína að þakka, að minnsta kosti á
pappírnum, var svo sannarlega bandvitlaus, og þó
alls ekki fimmtugur, og datt ekki í hug að sækja
neitt vottorð um það til háttvirtra kjósenda, að
hann væri með fullu viti, enda voru þá engir kjós-
endur til í vorra tíma skilningi, og sízt af öllu
háttvirtir. Það var konungur vor, Kristján hinn
sjöundi með því nafni, lofsællar minningar, sem
gaf Reykjavík kaupstaðarpatentið, og enda þótt
Grundarfjörður og aðrar álíka merkilegar holur
fengju samskonar pappír og stæðu því formlega
jafnt að vígi, hefði Reykjavík aldrei getað notið
kosta sinna, ef pappírarnir hefðu ekki verið í lagi.
En þeir gerðu Reykjavíkuríhaldi þeirra tíma
mögulegt að toga sinn tota með jafn miklum dugn-
aði og raun varð á, og þannig komst það fljótt inn
í meðvitund þjóðarinnar, að hér væri höfuðstaður
landsins og hvergi annars staðar.
Svo má telja, að fæðingardagur Reykjavíkur-
horgar og dánarjúbíleum einokunarinnar dönsku
beri upp á sama dag, og því var það að 18. ágúst
hefur — þangað til fyrir 9 árum — verið vel á
vegi með að verða þó nokkuð merkilegur dagur.
Einn hund ég á, og hann í góðu standi,
hann úr postulíni og gylltur er.
Ég sjálfsagt verð að senda hann úr landi,
þótt sárni bæði hundinum og mér.
Þetta er gæðadýr og gripur bezti:
geltir vart og kemur sjaldan út.
Hundaskammtinn hafa þarf í nesti,
en hvor skyldi nú stinga skammtinn út?
Nú fær Rauðka fyrst í friði að vera,
og fylla — þennan líka smáa — kvið.
Hundlaust íhald — hvað á það að gera?
Það hróflar ekki kostagripnum við.
Ljótt er það, en látum samt svo vera;
það léttir marga þunga raunastund
að hafa eitthvað ætilegt að gera;
nú ætla ég að fara að spila hund!
z.
Hér verður ekki tími til að lýsa einokuninni, með
öllum þeim hörmungum, sem í hennar kjölfar
sigldu, enda geta menn bezt hugsað sér hana með
því að taka grænmetiseinkasölu ríkisins og yfir-
færa gæði hennar á öll svið kauphöndlunarinnar.
Frægastar eru sögurnar af maðkaða mélinu, sem
Eyfirðingar og þeirra nágrannar, einir nútíma-
manna, geta skilið, síðan þeir horfðu á eftir pólska
mélinu ofan í beljur sínar og svo á beljurnar á
eftir. Að vísu var gamla mélið að því leyti skárra,
að beljurnar fengu það alls ekki — slíkt víta-
mínadekur þekktist ekki í þá daga — og eins að
því leyti, að það komst sjaldnast ofan í mannfólk-
ið heldur, af því þrumararnir, sem úr því voru
bakaðir, lágu á því lúalagi að skríða burt frá þeim,
sem ætluðu að éta þá, en Móðuharðindin og aðrar
álíka plágur höfðu gengið svo nærri mönnum, að
þeir höfðu alls ekki fótfimi til að elta þrumarana.
Á þennan hátt sluppu landsmenn við margar
ótjálgur og innanslæmskur, sem annars hefðu get-
að drepið þá, og mætti því ef til vill segja, að
maðkarnir í mélinu hafi að vissu leyti bjargað
lífi þjóðarinnar.
Samkvæmt sumu af því, sem að ofan er ritað,
var það alveg hárrétt af Reykjavíkuríhaldinu að
halda upp á afmælið með innlendri framleiðslu,
eftir því, sem það var hægt. Helztu hátíðabrigðin
voru söngur, sem framleiddur var að mestu í land-
inu sjálfu, og útvarpserindi, sem heldur ekki
höfðu þurft að sækja undir náð þeirra Skúla og
Kaabers. Eini erlendi varningurinn, sem vér vit-
um til, að hafi verið notaður í þessu tilefni, var
kaffið, sem drukkið var á samkomu Sjálfstæðis-
manna að Hótel Borg um kvöldið, og þó vinnan
innlend, því að kaffirót er nú öll unnin í landinu
sjálfu; þess vegna er hún notuð jafn freklega og
raun er á á veitingastöðum vorum. Hefði bæjar-
stjórnin hinsvegar efnt til fylliríis, eins og gert
var þegar stauning kom, hefði það aðeins orðið
til að gefa einokunardraugnum, sem Reykjavík á
nú fullt í fangi að verjast, byr undir báða vængi,
sem hefði illa átt við einmitt á dánarjúbíleó
dönsku einokunarinnar. Var gott að hafa söng-
mann fyrir borgarstjóra, því að annars er hreint
ekki að vita, að forráðamenn höfuðstaðarins hefðu
vitað svona vel, hvað þeir sungu. En það gerðu
þeir nú, með því að líra þessu afmæli af á sem
kostnaðarminnstan hátt, og er þá betra að skvetta
sér eitthvað til, daginn sem íslenzka einokunin
verður lögð niður eftir langt og illt starf með
þjóðinni og gjaldeyris- og innflutningsnefnd verð-
ur lögð í íslenzkan spíra (hinn svokallaða
,,landa“), sjálfri henni til háðungar og óbornum
kynslóðum til skemmtunar og viðvörunar.
32