Rauðka : úrval úr Speglinum - 01.06.1944, Side 88

Aímœli.
(XII. 17.)
„Fleiri geta haldið tíu ára afmæli en SPEG-
ILLINN“, datt oss í hug, er vér lásum það í dags-
pressu vorri fyrir nokkru, að Tannlæknafélagið
hefði verið að fíra áratugsafmæli sitt. Urðum vér
aðallega hissa á, að það skuli ekki vera miklu
eldra, því oss finnst það vera búið að kvelja þjóð-
ina í heilan mannsaldur og miklu lengur þó, en
athugandi er, að framan af voru tannlæknar svo
fáir, að þeim þótti það ekki tilvinnandi að ganga
í félagsskap, en fyrst þegar samkeppnin tók að
gera vart við sig, þótti þeim ábyggilegra að mynda
hring, sem er hinn venjulegi ávöxtur hinnar svo-
kölluðu frjálsu samkeppni (sjá hér um nánar góða
grein um verzlun íslendinga eftir Jónas Þorbergs-
son í Nýja Dagblaðinu).
Á svona merkidögum sem þessum er margs að
minnast, og þegar tannlæknar eru annars vegar,
eru minningarnar heldur sársaukablandnar, sem
eðlilegt er. Ekki er vafi á því, að þeir hafa gert
stórar breytingar á meðferð tanna, aðallega að
því leyti, að í gamla daga gerðu læknarnir „kort
proces“ við tennurnar og rifu þær úr kjöftum
manna með naglbítum eða smiðjutöngum eða
hverjum þeim verkfærum, sem hendi voru næst.
Höfðu þeir oftast með sér einhvern fílefldan karl-
mann til að halda hausnum á sjúklingnum, til
þess að hann færi ekki með tönninni, og var það
mesta þarfaráðstöfun, því með þessu móti fylgdi
tönninni ekki nema kjálkinn, eða þegar vel tókst
dálítið brot úr kjálkanum. Fékk sjúklingurinn oft-
ast að eiga brotið (sem heldur ekki var nema
sanngjarnt), og sýndi það svo kunningjunum við
hátíðleg tækifæri.
Svona gekk það nú til, þegar bezt lét, en annars
var oftast ekkert gert við tönnurnar, heldur voru
þær látnar grotna niður, svo að kjaftar manna
voru tilsýndar eins og brunahraun, ef mennirnir
hlógu, en það gerðu þeir sjaldan, og hefur þess
verið getið til, að tennurnar séu aðalorsökin til
þess, hve Islendingar eru yfirleitt alvarlegir.
En nú er þetta sem sé orðið breytt með fjölg-
andi tannlæknum, því að það liggur í augum uppi,
að ekki dugði að draga úr allar tennur, ef þeir
áttu að geta lifað. Hafa þeir því smámsaman ver-
ið að finna upp ný og ný trikk til að láta skemmd-
ar tennur endast sem allra lengst. Fyrst og fremst
eru nú plomberingarnar, sem gefast misjafnlega,
jafnvel þær dýrustu. Vilja plomburnar detta upp
úr og ýmist týnast eða eigandinn étur þær og
verður þá að fá sér nýjar. Þetta gengur nokkrum
sinnum, eða þangað til ekki er hægt að festa fleiri
plombur, en þá koma búðartennurnar til sögunn-
ar. Eru þær tvennskonar. Fyrst hinar svonefndu
stíftennur, og er nafnið hámark ósvífninnar, því
að ef til eru linar tennur, þá eru þær það. Eru
þær negldar í skoltana, ein og ein, og ef vanda
skal til þeirra, er endinn á neðra skolts tönnum
hnoðaður að neðan, líkt og þegar hrífa er tinduð,
og er það sæmilega traust, nema tönnin gangi í
gegn og fari niður úr. Oftast eru margar tennur
saman skemmdar, og dugar þá ekki þessi aðferð,
heldur eru notaðir gómar, sem eru úr ýmsum efn-
um, venjulega úr gúmmíi, sem er gert grjóthart,
svo oft hljótast meiðsli af. Gengur stundum illa
að venjast þessum gómum, og vilja þeir detta úr,
sérstaklega ef fólk verður veikt í bílum og þess-
háttar, eins eru mörg dæmi til að slík áhöld hafa
tapazt fyrir borð, þegar fólk er sjóveikt, og verð-
ur þá gleði mikil hjá tannlæknunum. Svo einfalt
sem það annars væri að hafa keðju í gómunum,
til að halda í þá þegar svona ber undir, líkt og
stormsnúrur, sem notaðar eru á hatta, þá hafa
tannlæknarnir af eðlilegum ástæðum jafnan talið
öll tormerki á slíkum útbúnaði.
Ekki má í þessu sambandi gleyma gulltönnun-
um, sem sumir brúka, og þykir kenna prjáls, sér-
staklega ef þær eru hafðar mitt í heilum gómi af
búðartönnum. Sumir eru svo óheppnir, að hafa
ekki gulltönn nema innarlega í munninum, og
verða því að brosa á alveg sérstakan hátt, til þess
að tönnin sjáist. Lendir munnurinn þá á annarri
kinninni, en mikið skal til mikils vinna. Ekki vit-
um vér, hvort gulltennur eru skattskyldar, en
viljum rétt stinga því að Eysteini, að ekki væri
það úr vegi.
Það verður ekki fram hjá því komizt að telja
tannlæknastéttina meðal hinna þörfustu stétta,
enda þótt vinsældir hennar séu kannske ekki eins
og hún ætti skilið. Að minnsta kosti hafa tann-
læknar það fram yfir flesta aðra lækna, að fólki
batnar oft á tröppunum hjá þeim, og fær þannig
bata sinn ókeypis í það skiptið.
84