Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2020, Side 59

KATLA KJARTANSDóTTIR Og KRISTINN SCHRAM
58
Samhliða vaxandi hreyfanleika og hnattrænum áskorunum samtímans
í tengslum við neyslumenningu, flóttamannavanda og fjöldaferðamennsku
21. aldar hafa vaknað upp áleitnar spurningar varðandi söfn sem mikilvægan
umræðuvettvang fyrir sameiginleg málefni af þessu tagi, sem og þverþjóð-
legar áskoranir safna í þessum efnum, eins og til dæmis þau Fiona Cameron
og Brett Neilson hafa bent á.26 Í þessu samhengi má einnig velta fyrir sér
hlutverki safna í tengslum við samtal eða samræðu, þvert á tegundir. Vel-
þekkt er kenning James Cliffords um söfn sem tengslarými (e. contact zone)
þar sem ólíkir menningarheimar mætast en ekki er úr vegi að líta einnig á
söfn sem kærkominn vettvang fyrir samtal og/eða tengslamyndun milli til
dæmis mannfólks, plantna og dýra.27 Þá má líta á náttúruminjasöfn, lista-
söfn, menningarminjasöfn og dýragarða eða önnur slík rými, þar sem bæði
lifandi (og dauðar) skepnur af margvíslegu tagi eru iðulega hafðar til sýnis,
sem kjörinn vettvang til þess háttar stefnumóta og gefandi samræðu til dæm-
is um framtíðarsýn og/eða stefnumótun, þvert á tegundir.
Nú á tímum mannaldar, og sjöttu bylgju útrýmingar, hafa vaknað upp
knýjandi spurningar er varða margslungið samband manna og dýra.28 Sam-
hliða þessum breytingum hefur vægi, hlutverk og atbeini dýra sem virkra ger-
enda (e. actants), stundum í formi náttúruminjagripa á borð við þá sem rætt
hefur verið um hér, aukist til muna. óhætt er að segja að snörp skilaboð þeirra
um varfærnislega nálgun í umgengni við náttúruna, og í raun dökkir undir-
tónar, hafi stigmagnast. Varnaðarorð þeirra í tengslum við útrýmingu teg-
unda og mikilvægi þess að varðveita líffræðilegan fjölbreytileika er ótvírætt.
Í þessari grein fylgjum við sem áður segir póst-húmanískri nálgun þar
sem litið er til dýra sem mikilvægra og virkra gerenda í skapandi ferli merk-
ingarmótunar fremur en að þau séu aðeins óvirkir viðtakendur sem mann-
eskjan geti, nánast eftir vild eða hentugleikum hvers tíma, varpað sinni eigin
hannaði bjargið, gróðurinn og eftirgerðir fuglanna. Í tengslum við það verkefni var
notuð blanda af náttúrulegum efnum og gerviefnum á borð við leir, epoxy og þara.
Til að líkja eftir gróðri voru notaðar silkiplöntur en í botninum er grjót frá Bjart-
eyjarsandi í Hvalfirði Þá var límbyssa og heitt lím notað til að halda nú öllu vel
saman. Þessar upplýsingar fengu höfundar í tölvupóstsamskiptum við starfsmann
Perlunnar, 20. nóvember 2019.
26 Fiona R. Cameron og Brett Neilson, Climate Change and Museum Futures, New
York: Routledge, 2015.
27 James Clifford, Routes. Travel and Translation in the Late Twentieth Century, Cam-
bridge: MA, Harvard University Press, 1997, bls. 188–219.
28 Sjá til dæmis umræðu um sjöttu bylgju útrýmingar hjá Elizabeth Kolbert, The Sixth
Extinction. An Unnatural History, New York: Henry Holt, 2014.